Η Διεθνής Διαιτησία στο Καζακστάν διέπεται από την Νόμος για τη διαιτησία (Νόμος αριθ. 488-Β) χρονολογημένος 8 Απρίλιος 2016 (ο "Νόμος για τη διαιτησία"). Ο νόμος περί διαιτησίας τροποποιήθηκε δύο φορές από την έναρξη ισχύος του στις 19 Απρίλιος 2016, την πρώτη φορά τον Μάρτιο 2017 (Αρθρο 9.5) και δεύτερη φορά τον Ιανουάριο 2019, όταν έγιναν σημαντικές τροποποιήσεις ως μέρος ευρύτερων προσπαθειών για να γίνει το Καζακστάν μια πιο διεθνής και φιλική προς τη διαιτησία δικαιοδοσία και να αυξηθούν οι άμεσες ξένες επενδύσεις στη χώρα.
Νόμος για τη διαιτησία στο Καζακστάν
ο Νόμος για τη διαιτησία αριθ. 488-Β αποτελείται από οκτώ συνολικά κεφάλαια:
- Κεφάλαιο 1: Γενικές προμήθειες (Άρθρα 1-10)
- Κεφάλαιο 2: Το Διαιτητικό Επιμελητήριο του Καζακστάν (Άρθρα 11-12)
- Κεφάλαιο 3: Διεξαγωγή Διαιτητικής Διαδικασίας (Άρθρα 20-40)
- Κεφάλαιο 5: Κόστος διαιτησίας μιας διαφοράς (Άρθρα 41-43)
- Κεφάλαιο 6: Έκδοση Διαιτητικής Απόφασης και Περάτωση Διαδικασίας. Ακύρωση Διαιτητικής Απόφασης (Άρθρα 44-53)
- Κεφάλαιο 7: Αναγνώριση και εκτέλεση διαιτητικών βραβείων (Άρθρα 54-57)
- Κεφάλαιο 8: Τελικές και Μεταβατικές Διατάξεις (Άρθρα 59-60).
παρόλο που το Νόμος για τη διαιτησία βασίζεται στο UNCITRAL Πρότυπο νόμος για τη διεθνή εμπορική διαιτησία (ο “UNCITRAL Υπόδειγμα νόμου“) υπάρχουν, παρ 'όλα αυτά, διαφορές, καθώς ο Νόμος για τη Διαιτησία περιέχει πιο αυστηρές απαιτήσεις σχετικά με ορισμένες πτυχές της διαδικασίας διαιτησίας. Ένα παράδειγμα είναι οι απαιτήσεις για έναν διαιτητή, δεδομένου ότι ο νόμος περί διαιτησίας προβλέπει ότι διαιτητής μπορεί να είναι μόνο πρόσωπο που έχει συμπληρώσει την ηλικία 30, με τριτοβάθμια εκπαίδευση και εργασιακή εμπειρία τουλάχιστον πέντε ετών στο επάγγελμά του (Αρθρο 13(1)). Εξάλλου, σε αντίθεση με το Πρότυπο Νόμο της UNCITRAL, ο Νόμος για τη Διαιτησία προβλέπει περίοδο δύο μηνών κατά την οποία μια διαφορά πρέπει να εξετάζεται και να επιλύεται με διαιτησία, εκτός εάν ορίζεται άλλη χρονική περίοδος από τους κανόνες ή τη συμφωνία των μερών (Αρθρο 35(2)), που είναι σχετικά σύντομη. Ο νόμος για τη διαιτησία προβλέπει επίσης ορισμένες πρόσθετες απαιτήσεις ως προς το περιεχόμενο της διαιτητικής απόφασης και έναν ευρύτερο κατάλογο λόγων για την ακύρωσή της (Αρθρο 57), όπως εξηγείται παρακάτω.
Έντυπο της Συμφωνίας Διαιτησίας
Αρθρο 9 του περί Διαιτησίας Νόμου (Μορφή και συγκατάθεση διαιτητικής απόφασης) προβλέπει ότι η συμφωνία διαιτησίας συνάπτεται εγγράφως. Η απαίτηση της γραπτής μορφής συμφωνίας διαιτησίας έχει τηρηθεί εάν υπάρχει ρήτρα διαιτησίας σε έγγραφο που υπογράφεται από τα μέρη, ή στην ανταλλαγή επιστολών, τηλεγραφήματα, μηνύματα τηλεφώνου και φαξ, ή ηλεκτρονικά έγγραφα, ή άλλα έγγραφα που καθορίζουν τους φορείς και το περιεχόμενο της έκφρασης της βούλησής τους (Αρθρο 9.1). Εξάλλου, μια συμφωνία διαιτησίας θεωρείται επίσης ότι έχει συναφθεί εγγράφως εάν συνάπτεται με ανταλλαγή δήλωσης αξίωσης και δήλωσης υπεράσπισης, στην οποία ένα μέρος επιβεβαιώνει την ύπαρξη συμφωνίας, και ο άλλος δεν έχει αντίρρηση (Αρθρο 9(2)). Ο νόμος για τη διαιτησία προβλέπει επίσης τη δυνατότητα σύναψης συμφωνίας διαιτησίας μέσω αναφοράς σε σύμβαση σε έγγραφο που περιέχει διάταξη που επιτρέπει την παραπομπή των διαφορών σε διαιτησία, υπό τον όρο ότι η σύμβαση έχει συναφθεί εγγράφως και η παραπομπή καθιστά τη συμφωνία διαιτησίας μέρος της σύμβασης (Αρθρο 9.3).
Διαιτησία των διαφορών στο Καζακστάν
Αρθρο 8.2 του νόμου περί διαιτησίας προβλέπει ότι μόνο οι διαφορές που προκύπτουν από αστικές σχέσεις μπορούν να υποβάλλονται σε διαιτησία. Οι ακόλουθες διαφορές θεωρούνται ως μη διαιτητικές υποθέσεις σύμφωνα με τη νομοθεσία του Καζακστάν:
- διαφορές που επηρεάζουν τα συμφέροντα των ανηλίκων;
- διαφορές που επηρεάζουν τα συμφέροντα προσώπων που αναγνωρίζονται ως ανίκανα ή ανίκανα;
- διαφορές σχετικά με την αποκατάσταση και την πτώχευση;
- διαφορές μεταξύ φυσικών μονοπωλιακών οντοτήτων και των καταναλωτών τους;
- διαφωνίες μεταξύ κυβερνητικών αρχών;
- διαφορές μεταξύ νομικών προσώπων όπου 50% μετοχών με δικαίωμα ψήφου (συμμετοχικό συμφέρον στο ναυλωμένο κεφάλαιο) ή περισσότερα ανήκουν άμεσα ή έμμεσα στο Δημόσιο; και
- διαφορές που προκύπτουν από προσωπικές μη περιουσιακές σχέσεις, που δεν συνδέονται με περιουσιακές σχέσεις (διαφωνίες για την προστασία της τιμής, αξιοπρέπεια και επιχειρηματική φήμη, δικαίωμα στο όνομα, προστασία προσωπικών δεδομένων, προσωπική εικόνα, και τα λοιπά.).
Διαιτητικά δικαστήρια
Αρθρο 13 του Νόμου περί Διαιτησίας ορίζει κριτήρια ποιοι μπορούν να οριστούν ως διαιτητής:
Ενα άτομο, που άμεσα ή έμμεσα δεν ενδιαφέρεται για την έκβαση μιας υπόθεσης, ο οποίος είναι ανεξάρτητος από τα μέρη και συναινεί να ασκεί καθήκοντα διαιτητή, που έχει συμπληρώσει τα τριάντα, έχει ανώτερη εκπαίδευση και τουλάχιστον πενταετή εργασιακή εμπειρία στο επάγγελμά του, επιλέγεται (καθορισμένος) διαιτητής.
Ένας διαιτητής που επιλύει μια διαφορά αποκλειστικά πρέπει να έχει ανώτερη νομική εκπαίδευση. Σε περίπτωση συλλογικής επίλυσης διαφοράς, ο πρόεδρος του διαιτητικού δικαστηρίου πρέπει να έχει ανώτερη νομική εκπαίδευση.
Κατόπιν συμφωνίας των μερών, πολίτης της Δημοκρατίας του Καζακστάν, Διαιτητής μπορεί να επιλεγεί αλλοδαπός ή άτομο χωρίς υπηκοότητα.
Αρθρο 13(2) προβλέπει πρόσθετες απαιτήσεις για τους υποψήφιους διαιτητές, το οποίο μπορεί να συμφωνηθεί απευθείας από τα μέρη ή να καθοριστεί από κανόνες μόνιμου διαιτητικού δικαστηρίου.
Το διαιτητικό δικαστήριο μπορεί να αποτελείται είτε από μονομελές δικαστήριο (μοναδικός διαιτητής) ή πολλά μέλη («συλλογικό»), όπως προβλέπεται στο άρθρο 14 του περί Διαιτησίας Νόμου. Τα μέρη είναι ελεύθερα να καθορίσουν τον αριθμό των διαιτητών, που πρέπει να είναι άνιση. Εκτός εάν τα μέρη συμφωνήσουν διαφορετικά, ο Νόμος για τη Διαιτησία προβλέπει έναν προκαθορισμένο αριθμό τριών διαιτητών (Αρθρο 14(2)).
Αρθρο 17 του Νόμου περί Διαιτησίας καθορίζει τη διαδικασία και τους λόγους προσφυγής του διαιτητή. Πρώτα, τα μέρη μπορούν να αμφισβητήσουν έναν διαιτητή σε περίπτωση μη συμμόρφωσής του/της με τις απαιτήσεις του άρθρου 13 του Νόμου. Άλλοι λόγοι για την αμφισβήτηση ενός διαιτητή περιλαμβάνουν τις ακόλουθες περιστάσεις, που θέτουν αμφιβολίες για την αμεροληψία ή την αρμοδιότητα του διαιτητή:
1) ένα πρόσωπο που συνδέεται στενά με τον διαιτητή είναι μέρος στη διαφορά ή ο διαιτητής μπορεί διαφορετικά να αναμένει σημαντικό όφελος ή ζημία για τον εαυτό του/της ανάλογα με την έκβαση της διαφοράς;
2) ο διαιτητής ή ένα πρόσωπο που συνδέεται στενά με αυτόν/αυτήν είναι επικεφαλής νομικού προσώπου, Το υποκατάστημα ή το γραφείο αντιπροσωπείας του που είναι μέρος στη διαφορά ή με άλλο τρόπο εκπροσωπεί ένα μέρος ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο που μπορεί να αναμένει σημαντικό όφελος ή ζημία ανάλογα με την έκβαση της διαφοράς;
3) ο διαιτητής είτε έχει ενεργήσει ως εμπειρογνώμονας είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο προσδιορίζει εκ των προτέρων τη θέση του στη διαφορά ή έχει βοηθήσει ένα μέρος στη διαφορά στην προετοιμασία ή την παρουσίαση της θέσης του;
4) ο διαιτητής έλαβε ή ζήτησε αμοιβή σε σχέση με την εξέταση αυτής της υπόθεσης, που δεν προβλέπεται από τον παρόντα Νόμο;
5) ο διαιτητής αδικαιολόγητα δεν τηρεί τις προθεσμίες για τις διαδικασίες διαιτησίας.
Το διαιτητικό δικαστήριο έχει την εγγενή εξουσία να εκδίδει απόφαση σχετικά με την αρμοδιότητά του και να διατάσσει προσωρινά μέτρα, όπως προβλέπεται στο άρθρο 20 του περί Διαιτησίας Νόμου. Τα μέρη είναι περαιτέρω ελεύθερα να καθορίσουν τον τόπο της διαιτησίας. Εάν δεν το κάνουν, ο τόπος της διαιτησίας καθορίζεται από το δικαστήριο λαμβάνοντας δεόντως υπόψη όλες τις περιστάσεις της υπόθεσης, συμπεριλαμβανομένης της διευκόλυνσής του προς τα μέρη (Αρθρο 22).
Διαιτητικά όργανα στο Καζακστάν
Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του Νόμου για τη Διαιτησία είναι το Κεφάλαιό του 2, που προβλέπει την ίδρυση, οργάνωση και ο ρόλος των Διαιτητικό Επιμελητήριο του Καζακστάν. The Arbitration Chamber of Kazakhstan is a non-profit organization formed as an association of permanent arbitration tribunals and arbitrators, που έχει δημιουργηθεί για τη διασφάλιση ευνοϊκών συνθηκών υλοποίησης, προώθηση και υποστήριξη της δραστηριότητας διαιτησίας στη Δημοκρατία του Καζακστάν. Τα συνδυάζει όλα “μόνιμη διαιτησία” της Δημοκρατίας του Καζακστάν μέσω συλλογικών μελών. Οι εξουσίες του Διαιτητικού Επιμελητηρίου καθορίζονται στο άρθρο 12 του περί Διαιτησίας Νόμου και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, εκπροσώπηση και προστασία των συμφερόντων των διαιτητών και των μόνιμων διαιτησιακών δικαστηρίων στα κρατικά όργανα της Δημοκρατίας του Καζακστάν και σε ξένους και διεθνείς οργανισμούς; παρακολούθηση της κατάστασης με τη δραστηριότητα διαιτησίας στη Δημοκρατία του Καζακστάν; τήρηση του μητρώου διαιτητών των μόνιμων διαιτησιακών δικαστηρίων, καθώς και διαιτητές, που είναι μέλη του Διαιτητικού Επιμελητηρίου; εκπαίδευση και επαγγελματική εξέλιξη των διαιτητών, και τα λοιπά.
Άλλα εξέχοντα ιδρύματα διαιτησίας στο Καζακστάν περιλαμβάνουν:
- Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο (IAC)
- Το Κέντρο Διαιτησίας του Εθνικού Επιμελητηρίου Επιχειρηματιών “Αταμέκεν”; και
- ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΙΑΙΤΗΣΙΑΣ
ο Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο είναι ένας από τους ιδρυτές του Διαιτητικού Επιμελητηρίου στη Δημοκρατία του Καζακστάν. Ιδρύθηκε το 2001 (με την επωνυμία Διεθνής Διαιτησία (Δοκιμή) Δικαστήριο της Δημοκρατίας του Καζακστάν), μετονομάστηκε σε 2008 στο «Διεθνές Κέντρο Διαιτησίας». Ωστόσο, λόγω αλλαγών στη νομοθεσία σε 2016, το Διεθνές Κέντρο Διαιτησίας καταργήθηκε και οι λειτουργίες του για την εξέταση διαφορών μεταξύ κατοίκων του Καζακστάν μεταφέρθηκαν στο Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο.
Αναγνώριση και εκτέλεση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων στο Καζακστάν
Το Καζακστάν προσχώρησε στο Σύμβαση της Νέας Υόρκης για την αναγνώριση και την επιβολή ξένων διαιτητικών βραβείων (ο “Σύμβαση της Νέας Υόρκης“) με Προεδρικό Διάταγμα ημερ 4 Οκτώβριος 1995. Την ίδια χρονιά, Το Καζακστάν επικύρωσε επίσης την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τη διεθνή εμπορική διαιτησία.
The recognition and enforcement of foreign arbitral awards are governed by the Νόμος για τη διαιτησία (Άρθρα 54-57), αλλά και από την Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας της Δημοκρατίας του Καζακστάν με ημερομηνία 31 Οκτώβριος 2015 (Νόμος αριθ. 377-Στο ZRK). Ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, Αρθρο 255, προβλέπει μεγαλύτερο αριθμό λόγων άρνησης αναγνώρισης ενός βραβείου από ό,τι ορίζεται στη σύμβαση της Νέας Υόρκης.[1] Εκτός από τους λόγους που προβλέπονται στο άρθρο V της Σύμβασης της Νέας Υόρκης, τα δικαστήρια της Δημοκρατίας του Καζακστάν μπορούν να αρνηθούν να αναγνωρίσουν και να εκτελέσουν μια διαιτητική απόφαση εάν ένα μέρος κατά του οποίου εκδόθηκε η διαιτητική απόφαση προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία ότι έχει εκδοθεί αποτελεσματική δικαστική απόφαση ή διαιτητική απόφαση σε διαφορά μεταξύ των ίδιων μερών, για το ίδιο θέμα και για τους ίδιους λόγους, ή απόφαση δικαστηρίου ή διαιτησίας σχετικά με την περάτωση της διαδικασίας σε σχέση με την εγκατάλειψη της αξίωσης από τον ενάγοντα.[2]
Ως εκ τούτου, οι λόγοι για την απόρριψη της αναγνώρισης και εκτέλεσης αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων παρέχονται ταυτόχρονα σε τέσσερις διαφορετικές νομοθετικές πράξεις: τον Αστικό Κώδικα Δικονομίας, ο νόμος περί διαιτησίας, τη Σύμβαση της Νέας Υόρκης και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τη Διεθνή Εμπορική Διαιτησία. Αυτό δημιουργεί πρακτικές δυσκολίες, θεωρώντας ότι οι λόγοι που εκτίθενται σε διεθνείς συμβάσεις δεν συμπίπτουν πλήρως με τους λόγους που εκτίθενται στον Αστικό Κώδικα Δικονομίας και στο Νόμο για τη Διαιτησία. Σαν γενικός κανόνας, η προσέγγιση των δικαστηρίων του Καζακστάν ήταν, με βάση το άρθρο 255 του Αστικού Κώδικα Δικονομίας και του άρθρου 57 του περί Διαιτησίας Νόμου, να απορρίψει την αναγνώριση ή/και την εκτέλεση διαιτητικής απόφασης, ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία έχει αποδοθεί, για τους ακόλουθους λόγους:[3]
1) Εάν ο διάδικος κατά του οποίου έχει επικληθεί η διαιτητική απόφαση προσκομίσει στο δικαστήριο απόδειξη ότι:
(Εγώ) η συμφωνία διαιτησίας δεν είναι έγκυρη σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους στο οποίο τα μέρη την έχουν υποβάλει ή, ελλείψει σχετικής ένδειξης, σύμφωνα με το δίκαιο της χώρας όπου έγινε το βραβείο;
(ii) η απόφαση αφορά μια διαφορά που δεν εξετάζεται από τη συμφωνία διαιτησίας ή δεν εμπίπτει στους όρους της, ή περιέχει ψηφίσματα για θέματα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας διαιτησίας, ή η διαιτησία στερείται δικαιοδοσίας επί της διαφοράς. Εάν οι αποφάσεις για θέματα που καλύπτονται από μια συμφωνία διαιτησίας μπορούν να διαχωριστούν από τις αποφάσεις για θέματα που δεν καλύπτονται κατ' αυτόν τον τρόπο, δεν μπορεί να απορριφθεί η έκδοση εκτελεστικού εγγράφου για το μέρος της διαιτητικής απόφασης που καλύπτεται από τη συμφωνία διαιτησίας;
(iii) ένα μέρος στη συμφωνία διαιτησίας κρίθηκε ανίκανο ή περιορισμένης ικανότητας από δικαστήριο;
(iv) το μέρος κατά του οποίου γίνεται επίκληση της διαιτητικής απόφασης δεν ενημερώθηκε δεόντως για τον διορισμό διαιτητή ή για τη διαιτητική διαδικασία, ή δεν μπόρεσε να παρουσιάσει την υπόθεσή του στη διαιτησία για άλλους λόγους που αναγνωρίστηκαν ως έγκυροι από το δικαστήριο;
(β) υπάρχει αποτελεσματική δικαστική απόφαση ή διαιτητική απόφαση που εκδόθηκε σε διαφορά μεταξύ των ίδιων μερών, για το ίδιο θέμα, και για τους ίδιους λόγους, ή δικαστική απόφαση ή διαιτητική απόφαση για περάτωση της διαδικασίας της υπόθεσης λόγω της εγκατάλειψης της αξίωσης από τον ενάγοντα;
(εμείς) η σύνθεση του διαιτητικού δικαστηρίου ή η διαδικασία διαιτησίας στη διαδικασία δεν ήταν σύμφωνη με τη συμφωνία των μερών ή, ελλείψει τέτοιας συμφωνίας, δεν ήταν σύμφωνη με τους νόμους της χώρας όπου έλαβε χώρα η διαιτησία;
(ζ ́) το βραβείο δεν έχει ακόμη καταστεί δεσμευτικό για τα μέρη ή έχει ακυρωθεί, ή η εκτέλεσή του έχει ανασταλεί από το δικαστήριο της χώρας σύμφωνα με το δίκαιο της οποίας εκδόθηκε.
Ή, το δικαστήριο του Καζακστάν το διαπιστώνει αυτό:
(1) η αναγνώριση ή/και η εκτέλεση της διαιτητικής απόφασης είναι αντίθετη με τη δημόσια τάξη της ΡΚ; ή
(2) η διαφορά στην οποία εκδόθηκε η διαιτητική απόφαση δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαιτητικής διαδικασίας.
Το βάρος της απόδειξης των παραπάνω περιστάσεων φέρει το μέρος κατά του οποίου έχει εκδοθεί διαιτητική απόφαση. Στην πράξη, ωστόσο, Τα δικαστήρια του Καζακστάν δεν τηρούν πάντα αυτήν την απαίτηση για την κατανομή του βάρους της απόδειξης.
[1] Β. Ζαρασκάνοβιτς Σάικενοφ & ΕΝΑ. Τουρεχάνοβνα Ινταγιάτοβα, «4.6 Καζακστάν: Αναγνώριση και εκτέλεση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων», στο Roman Zykov (εκδ), Αναγνώριση και εκτέλεση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων στη Ρωσία και τα κράτη της πρώην ΕΣΣΔ (Kluwer Law International, 2021) σελ. 379 - 416, υποσημείωση αρ. 7.
[2] Διεθνής διαιτησία 2021, Καζακστάν, Επιμελητήρια & Οδηγοί πρακτικής συνεργατών, διαθέσιμο στο: https://praktikguides.chambers.com/practice-guides/international-arbitration-2021/kazakhstan
[3] Β. Ζαρασκάνοβιτς Σάικενοφ & ΕΝΑ. Τουρεχάνοβνα Ινταγιάτοβα, «4.6 Καζακστάν: Αναγνώριση και εκτέλεση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων», στο Roman Zykov (εκδ), Αναγνώριση και εκτέλεση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων στη Ρωσία και τα κράτη της πρώην ΕΣΣΔ (Kluwer Law International, 2021), σελ. 398-399.