Τις τελευταίες δεκαετίες, Το Μαρόκο έχει δεσμευτεί να ενισχύσει την προσφυγή του ως δικαιοδοσία φιλική προς τη διαιτησία. Σημαντικές μεταρρυθμίσεις έχουν εισαχθεί στο διαιτητικό της καθεστώς από Νόμος αριθ. 95-17 για τη Διαιτησία και τη Συμβατική Διαμεσολάβηση («Νόμος αριθ. 95-17" ή "Νέος Νόμος"). Ενα ανεπίσημη μετάφραση του νόμου αριθ. 95-17 μπορεί να βρεθεί εδώ. Νέες έννοιες, όπως η εξουσία του δικαστή ακυρώσεως να επιβάλλει πρόστιμο στα μέρη για καταχρηστικές ακυρωτικές αξιώσεις και τη χρήση ηλεκτρονικών μηχανισμών επίλυσης διαφορών, εισήχθησαν για να ενισχύσουν την αξιοπιστία του Μαρόκου ως τόπου διεθνούς διαιτησίας.
Ο Νέος Νόμος διέπει τις διαδικασίες διαιτησίας που κινήθηκαν από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του, ενώ οι διαιτητικές διαδικασίες που ξεκίνησαν πριν από την ημερομηνία αυτή εξακολουθούν να διέπονται από τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας («ΚΚΚ") θεσπίστηκε από τους Dahir (Διάταγμα του βασιλιά του Μαρόκου), που σχετίζονται με τον νόμο αριθ. 1-74-447 του 28 Σεπτέμβριος 1974.[1]
Το παρόν σημείωμα επικεντρώνεται αποκλειστικά στις διατάξεις του Νόμου αριθ. 95-17.
Συμφωνία Διαιτησίας για τη Διεθνή Διαιτησία στο Μαρόκο
Σύμφωνα με το άρθρο 2 του νόμου αριθ. 95-17, μια συμφωνία διαιτησίας είναι η δέσμευση των μερών να χρησιμοποιήσουν τη διαιτησία για να επιλύσουν μια υπάρχουσα ή πιθανή διαφορά που προκύπτει από μια συγκεκριμένη έννομη σχέση, είτε συμβατικό είτε όχι.[2]
Για να είναι έγκυρη μια συμφωνία διαιτησίας σύμφωνα με το νόμο αριθ. 95-17, θα συντάσσεται εγγράφως[3] και να καθορίσουν τη φύση της διαφοράς που θα υπόκειται σε διεθνή διαιτησία.[4] Περιλαμβάνει επίσης πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την ταυτοποίηση των μερών, τις διευθύνσεις τους, τον τόπο καταγωγής τους και τις διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τους.[5]
Εξάλλου, ο νόμος ορίζει ρητά ότι μια συμφωνία διαιτησίας δεν θεωρείται έγκυρη εάν προβλέπει το διορισμό διαιτητή που αρνείται ή αδυνατεί να εκτελέσει την αποστολή, εκτός εάν τα μέρη συμφωνήσουν να αντικαταστήσουν αυτόν τον διαιτητή.[6]
Αριθμός διαιτητών
Ο Νέος Νόμος επιτρέπει στα μέρη να επιλέγουν ελεύθερα τον αριθμό των διαιτητών που θα συγκροτήσουν το διαιτητικό δικαστήριο.[7] Ωστόσο, εάν τα μέρη διαφωνούν ως προς τον αριθμό των διαιτητών που θα διοριστούν, το διαιτητικό δικαστήριο αποτελείται από τρεις διαιτητές.[8]
Νόμος αριθ. 95-17 επιβάλλει επίσης ορισμένες προϋποθέσεις για την ανάδειξη διαιτητών. Οι διορισμένοι διαιτητές πρέπει να είναι φυσικά πρόσωπα με πλήρη ιδιότητα, κατέχουν τις ελάχιστες επιστημονικές δεξιότητες και εμπειρία για την εκτέλεση της αποστολής τους. Επιπροσθέτως, απαγορεύεται να υπηρετήσουν ως διαιτητές εάν έχει εκδοθεί οριστική απόφαση εναντίον τους για:
- Συμπεριφορά αντίθετη προς την τιμή, αξιοπρέπεια ή ηθική;
- Απόλυση από υπηρεσιακή θέση λόγω πειθαρχικής ποινής;
- Εφαρμογή χρηματικής κύρωσης βάσει του Τμήματος VII του Βιβλίου 5 του Μαροκινού Εμπορικού Κώδικα; ή
- Στέρηση εμπορικών ή πολιτικών δικαιωμάτων.[9]
Δικαιοδοσία του Διαιτητικού Δικαστηρίου στη Διεθνή Διαιτησία στο Μαρόκο
Αρθρο 32 του νόμου αριθ. 95-17 ορίζει την ευρέως αποδεκτή αρχή του ικανότητα-ικανότητα, σύμφωνα με την οποία το διαιτητικό δικαστήριο έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να αποφαίνεται επί της δικής του δικαιοδοσίας.[10]
Το δόγμα της διαχωρισιμότητας αναγνωρίζεται επίσης στο άρθρο 8 του νόμου αριθ. 95-17, που προβλέπει ότι μια ρήτρα διαιτησίας θεωρείται ανεξάρτητη από τη σύμβαση στην οποία είναι ενσωματωμένη. [11]
Διαιτητική απόφαση στη διεθνή διαιτησία στο Μαρόκο
Σύμφωνα με τον Νέο Νόμο, η τελική κατακύρωση θα γίνει γραπτώς, είτε σε έντυπη είτε σε ηλεκτρονική μορφή, και πρέπει να περιλαμβάνει τις ακόλουθες πληροφορίες:
- Η ημερομηνία και ο τόπος απονομής του τελικού βραβείου;
- Λεπτομέρειες για τους διορισμένους διαιτητές, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων τους, εθνικότητες, επαγγελματικές ικανότητες, διευθύνσεις, και διευθύνσεις email;
- Πληροφορίες για τα εμπλεκόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων τους, διευθύνσεις και ονόματα των εκπροσώπων τους;
- Εάν ένα από τα μέρη είναι νομικό πρόσωπο, είτε ιδιωτικό είτε δημόσιο, το όνομά του, νομική μορφή, και έδρα ή διοικητικό γραφείο;
- Περίληψη του πραγματικού ιστορικού, τους ισχυρισμούς και τις υπερασπίσεις των μερών, τα αποδεικτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν, και επιλύθηκαν τα θέματα.[12]
Το τελικό βραβείο πρέπει να περιλαμβάνει περαιτέρω τους λόγους στους οποίους βασίζεται[13] και να καθορίσει τις αμοιβές των διαιτητών, το κόστος της διαιτησίας, και την κατανομή τους.[14]
Αμφισβήτηση διαιτητικής απόφασης
Μια διεθνής διαιτητική απόφαση που εκδόθηκε στο Μαρόκο μπορεί να ασκηθεί έφεση στις ακόλουθες περιπτώσεις, εκτός εάν τα μέρη συμφωνήσουν διαφορετικά:
- Εάν η τελική απόφαση εκδόθηκε παρά την απουσία συμφωνίας διαιτησίας στη σύμβαση, ή εάν η συμφωνία διαιτησίας είναι άκυρη;
- Εάν η οριστική απόφαση εκδόθηκε μετά την πάροδο του χρονικού διαστήματος που προβλέπεται για τη διαιτησία;
- Σε περίπτωση παρατυπίας στη σύνθεση του διαιτητικού δικαστηρίου;
- Εάν το διαιτητικό δικαστήριο δεν εκπληρώσει την αποστολή που του έχει ανατεθεί;
- Εάν το διαιτητικό δικαστήριο παραβιάζει τα δικαιώματα υπεράσπισης; ή
- Εάν η αναγνώριση ή η εκτέλεση του βραβείου είναι αντίθετη με τη διεθνή ή εθνική δημόσια τάξη. [15]
Εξάλλου, εκτός εάν συμφωνηθεί διαφορετικά, η διαιτητική απόφαση μπορεί επίσης να ακυρωθεί για τους ίδιους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω, και επιπλέον:[16]
- Εάν το Διαιτητικό Δικαστήριο έχει αποφανθεί χωρίς να συμμορφωθεί με την εντολή του, ή για θέματα εκτός του πεδίου της διαιτησίας ή έχει δηλώσει ότι δεν έχει δικαιοδοσία επί της διαφοράς παρά το γεγονός ότι έχει δικαιοδοσία;
- Εάν το τελικό βραβείο δεν συμμορφώνεται με τα άρθρα 50, 51 και 52 του νόμου αριθ. 95-17;
- Εάν η τελική ανάθεση δεν συμμορφώνεται με τις συμφωνημένες διαδικασίες μεταξύ των μερών ή δεν εφαρμόζει αμοιβαία συμφωνημένο δίκαιο σχετικό με το αντικείμενο της διαφοράς.[17]
Σύμφωνα με το άρθρο 65 του νόμου αριθ. 95-17, η ακυρωτική απόφαση μπορεί να ασκηθεί έφεση ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου σύμφωνα με τις διατάξεις του ΚΠΔ.[18]
Αναγνώριση και εκτέλεση διαιτητικής απόφασης στο Μαρόκο
Δεδομένου ότι το Μαρόκο έχει υπογράψει τη Σύμβαση για την αναγνώριση και την εκτέλεση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων, γνωστή και ως Σύμβαση της Νέας Υόρκης, οι διαιτητικές αποφάσεις μπορούν να εκτελεστούν μόλις ληφθεί απόφαση κήρυξης εκτελεστότητας από τον πρόεδρο του αρμόδιου δικαστηρίου.[19]
Το exequatur χορηγείται αυτοδικαίως από το αρμόδιο δικαστήριο (1) σε περίπτωση που παρέλθει η προθεσμία για την ακύρωση της κατακύρωσης και (2) υπό τον όρο ότι το βραβείο δεν αντίκειται στους μαροκινούς ή διεθνείς κανόνες δημόσιας πολιτικής.[20]
Το αίτημα για κήρυξη εκτελεστότητας υποβάλλεται μέσω επειγουσών διαδικασιών σε αντιφατική βάση και λήψη, κατά μέσο όρο, τρεις έως τέσσερις μήνες.[21] Ωστόσο, για το exequatur ξένων βραβείων, ο Νέος Νόμος προβλέπει ότι τα μέρη θα υποβάλουν μετάφραση επικυρωμένη στα αραβικά της συμφωνίας διαιτησίας, το τελικό βραβείο και όλα τα δικαιολογητικά.[22]
Δαπάνες Διαιτησίας
Το ΚΚΚ δεν αντιμετωπίζει ρητά το ζήτημα του κόστους στη διεθνή διαιτησία στο Μαρόκο.
Ωστόσο, Αρθρο 124 του ΚΚΚ θεσπίζει μια γενική αρχή που εφαρμόζεται στη διεθνή διαιτησία, σύμφωνα με τα οποία τα δικαστικά έξοδα που προκύπτουν ενώπιον των κρατικών δικαστηρίων βαρύνουν συνήθως τον ηττηθέντα διάδικο. Αυτή η αρχή ευθυγραμμίζεται με την τυπική πρακτική στη διεθνή εμπορική διαιτησία, όπου το κόστος ακολουθεί την εκδήλωση, που σημαίνει ότι το ηττημένο μέρος είναι υπεύθυνο για την κάλυψη των τελών διαιτησίας του νικητή. (Περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να βρείτε στη σημείωση για Ποιος Πληρώνει το Κόστος της Διεθνούς Διαιτησίας?).
Ιδρύματα διαιτησίας στο Μαρόκο
Υπάρχουν πολλά ιδρύματα διαιτησίας με έδρα το Μαρόκο, με δύο εξέχουσες να έχουν σημαντική διεθνή έκθεση:
- ο Μαροκινό Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο, το μαροκινό αντίστοιχο του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICC); και
- Καζαμπλάνκα Finance City, με πράξη του κοινοβουλίου καθιερώθηκε ως χρηματοοικονομική ζώνη και ελεύθερες συναλλαγές, που φιλοξενεί ένα ίδρυμα διαιτησίας γνωστό ως το Διεθνές Κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας (CIMAC).[23]
Επενδυτική Διαιτησία στο Μαρόκο
Το Μαρόκο είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση για την επίλυση επενδυτικών διαφορών μεταξύ κρατών και υπηκόων άλλων κρατών (τη Σύμβαση ICSID) (βλέπω Κατάλογος ICSID των κρατών που έρχονται σε επαφή). Από 1967 προς την 2024, Το Μαρόκο ήταν κατηγορούμενο σε τουλάχιστον εννέα υποθέσεις που εισήχθησαν από ξένους επενδυτές, με έξι υποθέσεις να περατώθηκαν και τρεις να εκκρεμούν.
συμπέρασμα
Νόμος αριθ. 95-17 αντικατοπτρίζει τη δέσμευση του Μαρόκου να ενθαρρύνει ένα περιβάλλον φιλικό προς τη διαιτησία που ευθυγραμμίζεται με τα διεθνή πρότυπα. Με την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, ευκαμψία, και εκτελεστότητα διαιτητικής διαδικασίας, Το Μαρόκο στοχεύει να προσελκύσει ξένες επενδύσεις και να τοποθετηθεί ως βασικός παράγοντας στη διεθνή διαιτησία. Η νέα νομοθεσία όχι μόνο απλοποιεί τη διαδικασία διαιτησίας αλλά επίσης ενισχύει το καθεστώς του Μαρόκου ως κόμβου διαιτησίας για τους επενδυτές στην Αφρική.
[1] ΕΝΑ. Bougrine, ντο. Lemais d'Ormesson και F. Gagnerot, Μαρόκο, Παγκόσμια αναθεώρηση διαιτησίας, 2023.
[2] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 2.
[3] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 3.
[4] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 5.
[5] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 5.
[6] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 5.
[7] ΕΝΑ. Κεττάνη, Νόμοι και Κανονισμοί Διεθνούς Διαιτησίας Μαρόκο 2023-2024, ICLG, 2023.
[8] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 20.
[9] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 11.
[10] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 32.
[11] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 8.
[12] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 51.
[13] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 51
[14] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 52.
[15] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 80.
[16] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 62.
[17] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 62.
[18] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 65.
[19] Νόμος αριθ. 95-17, Άρθρα 67 και 77.
[20] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 79; ΕΝΑ. Bougrine, ντο. Lemais d'Ormesson και F. Gagnerot, Μαρόκο, Παγκόσμια αναθεώρηση διαιτησίας, 2023.
[21] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 67.
[22] Νόμος αριθ. 95-17, Αρθρο 78.
[23] ΕΝΑ. Bougrine, ντο. Lemais d'Ormesson και F. Gagnerot, Μαρόκο, Παγκόσμια αναθεώρηση διαιτησίας, 2023.