Η διεθνής διαιτησία στην Τουρκία διέπεται από το Διεθνές δίκαιο διαιτησίας (Νόμος αριθ. 4686), που τέθηκε σε ισχύ στις 5 Ιούλιος 2001.[1] Ο διεθνής νόμος της Τουρκίας για τη διαιτησία διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό βάσει του UNCITRAL Υπόδειγμα νόμου και Κεφάλαιο 12 του Ελβετικού νόμου περί ιδιωτικού ιδιωτικού δικαίου. Εσωτερική διαιτησία στην Τουρκία, αφ 'ετέρου, διέπεται από τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας («ΚΚΚ"),[2] που είναι επίσης σε μεγάλο βαθμό, με κάποιες μικρές τροποποιήσεις, με βάση τον UNCITRAL Model Law.
Διεθνές vs. Εσωτερική Διαιτησία στην Τουρκία
Ο Διεθνής Νόμος Διαιτησίας ισχύει για διαιτησίες με έδρα (θέση) στην Τουρκία και όπου ένα «ξένοΤο στοιχείο διαπιστώνεται ότι υπάρχει. Όπως προβλέπεται στο άρθρο 2 του Διεθνούς Δικαίου Διαιτησίας, ένα "ξένο στοιχείο»Υπάρχει σε μία από τις ακόλουθες περιπτώσεις:
- η κατοικία, μόνιμη κατοικία ή τόπος επιχείρησης των μερών βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες;
- η κατοικία, η μόνιμη κατοικία ή ο τόπος επιχείρησης των μερών βρίσκονται σε άλλη χώρα από τον τόπο (έδρα) της διαιτησίας που αναφέρεται στη συμφωνία διαιτησίας ή στον τόπο (έδρα) διαιτησίας που καθορίζεται σύμφωνα με τη συμφωνία διαιτησίας; ή σε άλλη χώρα από την οποία πρόκειται να εκτελεστεί το σημαντικό μέρος της υποκείμενης συμφωνίας, ή όπου το αντικείμενο της διαφοράς είναι στενά συνδεδεμένο;
- τουλάχιστον ένας από τους μετόχους των εταιρειών, που είναι συμβαλλόμενο μέρος της κύριας συμφωνίας που βασίζεται στη συμφωνία διαιτησίας, έχει φέρει ξένα κεφάλαια στην Τουρκία σύμφωνα με τους κανονισμούς ξένων επενδύσεων, ή όταν είναι αναγκαίο να συνάψετε σύμβαση δανείου ή ασφάλειας για την παροχή ξένου κεφαλαίου από το εξωτερικό για την εφαρμογή της συμφωνίας; ή
- η κύρια συμφωνία ή η νομική σχέση που βασίζεται στη συμφωνία διαιτησίας προκαλεί τη μεταφορά κεφαλαίων ή αγαθών από τη μια χώρα στην άλλη.
Ο Διεθνής Νόμος Διαιτησίας ισχύει επίσης όταν τα μέρη έχουν συμφωνήσει στην εφαρμογή του ή το διαιτητικό δικαστήριο αποφασίσει ότι η διαδικασία διαιτησίας θα διεξαχθεί σύμφωνα με τον εν λόγω νόμο. Σε αυτήν την περίπτωση, ισχύουν επίσης οι υποχρεωτικοί κανόνες της έδρας της διαιτησίας.[3] Οι υποχρεωτικοί κανόνες που προβλέπονται στο τουρκικό διεθνές δίκαιο διαιτησίας περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το ακόλουθο:
- Τα μέρη πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα και εξουσίες στη διαδικασία διαιτησίας (Αρθρο 8);
- Ο αριθμός των διαιτητών πρέπει να είναι άνισος (Αρθρο 7(ΕΝΑ));
- Εάν ένας διάδικος έχει λάβει προσωρινή απαλλαγή από το δικαστήριο πριν ξεκινήσει τη διαδικασία διαιτησίας, η διαδικασία πρέπει να ξεκινήσει αυτόματα εντός 30 ημέρες, σε διαφορετική περίπτωση, το προσωρινό βοήθημα θα αφαιρεθεί αυτόματα (Αρθρο 10(ΕΝΑ));
- Το βραβείο πρέπει να περιλαμβάνει τα στοιχεία που προβλέπονται από το νόμο (Αρθρο 14);
- Μια αγωγή για τον αποκλεισμό μιας απόφασης διαιτησίας πρέπει να υποβληθεί εντός 30 ημέρες (Αρθρο 15).
Διαιτησία των διαφορών στην Τουρκία
Τόσο ο Διεθνής Νόμος Διαιτησίας όσο και ο ΚΠΔ προβλέπουν ότι οι διαφορές στο rem για ακίνητη περιουσία και διαφορές που δεν υπόκεινται στην πρόθεση των μερών δεν είναι διαιτητές, δηλ., πρέπει να εκδικαστεί ενώπιον των κρατικών δικαστηρίων.[4] Σύμφωνα με τις αποφάσεις του τουρκικού Ακυρωτικού Δικαστηρίου, Αυτά περιλαμβάνουν, πρωτίστως:
- Πτωχευτικές διαδικασίες;
- Διαφορές που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων;
- Διαφορές που αφορούν τη δημόσια τάξη;
- Διαφορές που σχετίζονται με το οικογενειακό δίκαιο;
- Διαφορές που σχετίζονται με το ποινικό δίκαιο;
- Διαφορές που σχετίζονται με ιδρύματα και ενώσεις;
- Περιπτώσεις ακύρωσης γης ή εγγραφής;
- Διαφορές που προκύπτουν από καθορισμό μισθώματος ή εκκένωσης που σχετίζονται με συμβάσεις μίσθωσης ακινήτων.
Συμφωνίες Διαιτησίας
Σύμφωνα με το άρθρο 4 του Διεθνούς Δικαίου Διαιτησίας, Οι συμφωνίες διαιτησίας πρέπει να είναι γραπτές και μπορούν να λάβουν τη μορφή γραπτού εγγράφου που υπογράφεται από τα μέρη, ένα γράμμα, ένα τηλεγράφημα, ένα τέλεξ, ένα φαξ που ανταλλάσσεται μεταξύ των μερών ή ένα ηλεκτρονικό μέσο. Μια αναφορά σε μια σύμβαση σε ένα έγγραφο που περιέχει ρήτρα διαιτησίας συνιστά συμφωνία διαιτησίας υπό την προϋπόθεση ότι η αναφορά είναι τέτοια ώστε να καθιστά τη ρήτρα αυτή μέρος της σύμβασης.
Σε περίπτωση που ο ενάγων ισχυρίζεται την ύπαρξη μιας έγκυρης συμφωνίας διαιτησίας στην κατάθεσή της, και ο εναγόμενος δεν αντιτίθεται σε αυτό στην δήλωση υπεράσπισής του, η απαίτηση μιας έγκυρης συμφωνίας διαιτησίας θεωρείται ότι πληρούται. Επιπλέον, Τα τουρκικά δικαστήρια έκριναν ότι για να είναι έγκυρη μια συμφωνία διαιτησίας, η πρόθεση των μερών να παραπέμψουν τη διαφορά σε διαιτησία πρέπει να είναι σαφής και χωρίς αμφιβολία. Ο εκπρόσωπος που υπογράφει τη συμφωνία διαιτησίας πρέπει να έχει ειδική εξουσία για να συνάψει συμφωνία διαιτησίας.[5]
Διορισμός διαιτητών σύμφωνα με το τουρκικό διεθνές δίκαιο διαιτησίας
Σύμφωνα με το άρθρο 7(σι) του τουρκικού διεθνούς δικαίου διαιτησίας, ελλείψει συμφωνίας των μερών, η προεπιλεγμένη διαδικασία για τον διορισμό διαιτητών που προβλέπεται στον Διεθνή Νόμο Διαιτησίας έχει ως εξής:
- Εάν τα μέρη δεν συμφωνήσουν για τον μοναδικό διαιτητή που θα διοριστεί, ο διαιτητής ορίζεται από το δικαστήριο κατόπιν αιτήματος ενός από τα μέρη;
- Εάν πρόκειται να οριστούν τρεις διαιτητές, κάθε συμβαλλόμενο μέρος διορίζει έναν διαιτητή, και οι δύο διαιτητές που ορίστηκαν από τα μέρη διορίζουν στη συνέχεια τον τρίτο διαιτητή. Σε περίπτωση που ένα μέρος αποτύχει να ορίσει διαιτητή εντός 30 ημέρες από την παραλαβή του αιτήματος από το άλλο μέρος, ή εάν οι διαιτητές που ορίστηκαν από δύο μέρη δεν διορίσουν τον τρίτο διαιτητή εντός της ίδιας προθεσμίας, ο διαιτητής ορίζεται από το δικαστήριο κατόπιν αιτήματος του αιτούντος μέρους;
- Εάν πρόκειται να διοριστούν περισσότεροι από τρεις διαιτητές, οι διαιτητές, που θα ορίσει τον τελευταίο διαιτητή, καθορίζεται από τα μέρη σε ίσο αριθμό σύμφωνα με την ίδια διαδικασία.
Κατόπιν αιτήματος ενός μέρους, διαιτητές μπορούν επίσης να οριστούν από το δικαστήριο εάν ένα από τα μέρη δεν ακολουθήσει τη συμφωνημένη διαδικασία, ή εάν τα μέρη ή οι διαιτητές αδυνατούν να καταλήξουν σε συμφωνία, ή το τρίτο μέρος, ο φορέας ή το ίδρυμα είναι εξουσιοδοτημένο να κάνει την επιλογή και δεν το κάνει.
Σύμφωνα με το άρθρο 7(ντο) του τουρκικού διεθνούς δικαίου διαιτησίας, ένας διαιτητής μπορεί να προσβληθεί εάν:
1) Δεν έχει τα προσόντα στα οποία συμφωνήθηκαν τα μέρη;
2) Εάν υπάρχει λόγος αμφισβήτησης σύμφωνα με τη διαδικασία διαιτησίας που συμφωνήθηκε από τα μέρη; ή
3) Εάν οι υπάρχουσες συνθήκες γεννούν δικαιολογημένες αμφιβολίες ως προς την αμεροληψία ή την ανεξαρτησία του.
Τα μέρη είναι επίσης ελεύθερα να συμφωνήσουν σχετικά με τη διαδικασία αμφισβήτησης ενός διαιτητή. Ο τουρκικός διεθνής νόμος για τη διαιτησία προβλέπει ότι το μέρος που σκοπεύει να αμφισβητήσει έναν διαιτητή μπορεί να ασκήσει πρόκληση μέσα 30 ημέρες μετά το διορισμό του διαιτητή ή αφού λάβει γνώση των συνθηκών που προκαλούν την αμφισβήτηση. Σε περίπτωση που το διαιτητικό δικαστήριο απορρίψει την αμφισβήτηση του αιτούντος μέρους ενός ή περισσότερων διαιτητών, ο διάδικος αυτός μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο εντός 30 ημέρες και ζητήστε από το δικαστήριο να αναιρέσει την απόφαση του διαιτητικού δικαστηρίου. Στην πράξη, τα περισσότερα διαιτητικά δικαστήρια λαμβάνουν υπόψη το Οδηγίες IBA για τις συγκρούσεις συμφερόντων στη διεθνή διαιτησία, οι οποίες, ωστόσο, δεν είναι δεσμευτικά για τα δικαστήρια αλλά χρησιμοποιούνται απλώς ως κατευθυντήριες γραμμές.
Διόρθωση και Διευκρίνιση Βραβείων Διαιτησίας
Σύμφωνα με το άρθρο 14 του Διεθνούς Δικαίου Διαιτησίας, ένα μέρος μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο να διορθώσει την απόφαση σε περίπτωση σφάλματος στον υπολογισμό, γραφικά ή τυπογραφικά λάθη ή παρόμοια λάθη εντός 30 ημέρες από την έκδοση του βραβείου. Ένα μέρος μπορεί επίσης να ζητήσει την ερμηνεία του βραβείου, εν όλω ή εν μέρει, εντός του ίδιου χρονικού ορίου. Επιπλέον, ένα συμβαλλόμενο μέρος μπορεί επίσης να ζητήσει από το δικαστήριο να εκδώσει ένα πρόσθετο βραβείο σε περίπτωση που έδωσε την απόφαση πολύ μικρό (δηλ., δεν αποφασίζει για όλα τα θέματα που υποβάλλονται στο διαιτητικό δικαστήριο), με δυνατότητα έκδοσης πρόσθετου βραβείου.
Αναγνώριση και επιβολή ξένων διαιτητικών βραβείων στην Τουρκία
Τουρκία, όπως τα περισσότερα κράτη σήμερα, είναι ένα κόμμα στο Σύμβαση της Νέας Υόρκης για την αναγνώριση και την εκτέλεση των ξένων διαιτητικών βραβείων (ο “Σύμβαση της Νέας Υόρκης“) από την έναρξη ισχύος του 25 Σεπτέμβριος 1992. Σύμφωνα με το άρθρο Ι(3), Η Τουρκία έχει κάνει δύο κοινές επιφυλάξεις σε σχέση με τη Σύμβαση της Νέας Υόρκης, που έχουν μικρό αντίκτυπο στην εκτελεστότητα σχεδόν όλων των βραβείων:
- Δήλωση ότι θα εφαρμόσει τη Σύμβαση της Νέας Υόρκης μόνο εάν το βραβείο χορηγήθηκε σε κράτος που έχει υπογράψει τη Σύμβαση της Νέας Υόρκης;
- Η Τουρκία έχει περιορίσει την εφαρμογή της Σύμβασης της Νέας Υόρκης σε συγκρούσεις που προκύπτουν από σχέσεις που χαρακτηρίζονται ως εμπορικές σύμφωνα με το τουρκικό δίκαιο.[6]
Ορισμός πέραν των βραβείων διαιτησίας στην Τουρκία
Σύμφωνα με το τουρκικό δίκαιο, τόσο οι διεθνείς όσο και οι εγχώριες διαιτητικές αποφάσεις υπόκεινται σε αναίρεση/ακύρωση διαδικασιών. Αρθρο 15(ΕΝΑ) του Διεθνούς Δικαίου Διαιτησίας προβλέπει ότι το αρμόδιο δικαστήριο για την ακύρωση της αγωγής είναι το αστικό πρωτοδικείο με δικαιοδοσία (αρμόδιο δικαστήριο στα τουρκικά). Αρθρο 15(ΕΝΑ) βασικά κωδικοποιεί τους ίδιους λόγους που προβλέπονται στο άρθρο 34 του UNCITRAL Model Law, που περιλαμβάνουν:
Όταν το μέρος που υποβάλλει την αίτηση προσκομίσει την απόδειξη ότι:
ένα) ένα συμβαλλόμενο μέρος της συμφωνίας διαιτησίας είχε κάποια ανικανότητα; ή η εν λόγω συμφωνία δεν ισχύει σύμφωνα με το νόμο στον οποίο τα μέρη την έχουν υποβάλει ή, ελλείψει σχετικής ένδειξης, σύμφωνα με την τουρκική νομοθεσία;
σι) η σύνθεση του διαιτητικού δικαστηρίου δεν είναι σύμφωνη με τα μέρη’ συμφωνία, ή, [ελλείψει τέτοιας συμφωνίας] με αυτόν τον Νόμο;
ντο) η διαιτητική απόφαση δεν εκδίδεται εντός της διάρκειας της διαιτησίας;
ρε) το διαιτητικό δικαστήριο κρίθηκε παράνομα αρμόδιος ή αναρμόδιος;
μι) το βραβείο ασχολείται με μια διαφορά που δεν εξετάζεται ή δεν εμπίπτει στους όρους της υποβολής σε διαιτησία, ή περιέχει αποφάσεις για θέματα εκτός του πεδίου της υποβολής σε διαιτησία;
φά) η διαιτητική διαδικασία δεν είναι σύμφωνη με τα μέρη’ συμφωνία [ως προς τη διαδικασία], ή, ελλείψει τέτοιας συμφωνίας, με τον παρόντα Νόμο εφόσον η μη συμμόρφωση αυτή επηρέασε την ουσία του βραβείου;
σολ) τα μέρη δεν αντιμετωπίζονται με ισότητα; ή
2. όπου το δικαστήριο το διαπιστώνει
ένα) το αντικείμενο της διαφοράς δεν μπορεί να επιλυθεί με διαιτησία σύμφωνα με το τουρκικό δίκαιο; [ή]
σι) το βραβείο έρχεται σε αντίθεση με τη δημόσια τάξη.
Εξετάζονται θέματα διαιτησίας και δημόσιας τάξης εκτός γραφείου από τα τουρκικά δικαστήρια, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι άλλοι λόγοι πρέπει να αποδειχθούν από το μέρος που ζητά την παύση της δράσης. Μια απόφαση διαιτησίας μπορεί να ακυρωθεί εν μέρει ή πλήρως.
Διαιτητικά ιδρύματα στην Τουρκία
Το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο διεθνές όργανο διαιτησίας που επιλέγουν τα τουρκικά μέρη είναι το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο (ο "ICC"). Άλλες συχνά χρησιμοποιούμενες επιλογές περιλαμβάνουν το Ελβετικό Κέντρο Διαιτησίας (πρώην Arδρυμα Διαιτησίας του Ελβετικού Επιμελητηρίου), το Εμπορικό Επιμελητήριο της Στοκχόλμης (ο "SCC"), και το Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο του Λονδίνου (ο "ΑΕΚΖ").
Όταν πρόκειται για τοπικά ιδρύματα, ο Κέντρο Διαιτησίας Κωνσταντινούπολης έχει γίνει ένας εξέχων θεσμός τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με μια αξιοσημείωτη αύξηση της ευαισθητοποίησης διαιτησίας στην Τουρκία. Το Κέντρο Διαιτησίας της Κωνσταντινούπολης ιδρύθηκε ως αμερόληπτο ίδρυμα στο 2015, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου έργου του Κέντρου Οικονομικών της Κωνσταντινούπολης. Το Κέντρο Διαιτησίας της Κωνσταντινούπολης έχει το δικό του σύνολο σύγχρονων κανόνων διαιτησίας, ο Κανόνες διαιτησίας και διαμεσολάβησης ITSAC, που τέθηκε σε ισχύ στις 26 Οκτώβριος 2016. Άλλα επιφανή ιδρύματα διαιτησίας στην Τουρκία περιλαμβάνουν:
- Ένωση Επιμελητηρίων και Εμπορευμάτων Ανταλλαγής της Τουρκίας, βρίσκεται στην Άγκυρα, που διαχειρίζεται την επίλυση εμπορικών διαφορών;
- Εμπορικό Επιμελητήριο Κωνσταντινούπολης, που λειτουργεί περιοριστικά και μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο όταν τουλάχιστον ένα από τα μέρη είναι μέλος.
Μελλοντικές προοπτικές διεθνούς διαιτησίας στην Τουρκία
Υιοθετώντας ένα δίκαιο διαιτησίας βασισμένο στο πρότυπο δίκαιο UNCITRAL και επικυρώνοντας τις κύριες διεθνείς συμβάσεις, Η Τουρκία έχει κάνει το δίκαιο της διαιτησίας πολύ περιεκτικό και αναμφίβολα έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός και έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον φιλικό προς τους επενδυτές για μεγάλες συμβάσεις υποδομής.
Πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, ωστόσο, καθώς ο τουρκικός διεθνής νόμος διαιτησίας δεν παρέχει λύσεις σε ορισμένα σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα μέρη στη διεθνή διαιτησία. Για παράδειγμα, δεν περιέχει διατάξεις που σχετίζονται με παρέμβαση τρίτων και/ή ένωση πρόσθετων μερών, οι οποίες είναι σχετικές λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλές διαφορές που προκύπτουν βάσει του Διεθνούς Δικαίου Διαιτησίας αφορούν κοινοπραξίες, κοινοπραξίες ή παρόμοιες συμφωνίες που αφορούν πολλαπλά μέρη. Επιπλέον, παρά την προσπάθειά της να περιορίσει την παρέμβαση των δικαστηρίων και να επιταχύνει τη διαδικασία διαιτησίας, η δυνατότητα προσφυγής κατά της απόφασης σχετικά με την ακυρωτική αγωγή - και συνεπώς ο διπλός έλεγχος της απονομής - στην πραγματικότητα φαίνεται να είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. Επί πλέον, ενώ το διαιτητικό δικαστήριο μπορεί να διατάξει προδικαστικά μέτρα ή προκαταρκτική προσκόμιση, και απαιτούν κατάθεση κατόπιν αιτήματος ενός διαδίκου, εκτός εάν συμφωνηθεί διαφορετικά, δεν μπορεί να χορηγήσει προσωρινά ένδικα μέσα που δεσμεύουν τρίτους ή που πρέπει να εκτελεστούν από επίσημες αρχές ή εκτελεστικά γραφεία. Η έλλειψη εξουσίας των διαιτητών να χορηγούν εκτελεστικά μέτρα είναι ένα άλλο παράδειγμα του μεγάλου ρόλου που αποδίδεται στα κρατικά δικαστήρια, ενώ μπορεί κανείς να διερευνήσει τη χρησιμότητα της ανάθεσης εξουσίας στους διαιτητές για την έκδοση προσωρινών αποφάσεων, καθώς τα προσωρινά τους μέτρα δεν έχουν εκτελεστικό ή εκτελεστικό αποτέλεσμα..
[1] Διεθνές δίκαιο διαιτησίας, Νόμος αριθ. 4686 του 21 Ιούνιος 2001, δημοσιευμένο στην Επίσημη Εφημερίδα Αριθμημένο 24453 και με ημερομηνία 5 Ιούλιος 2001.
[2] Κώδικας πολιτικής δικονομίας, Νόμος αριθ. 6100 του 12 Ιανουάριος 2011, δημοσιευμένο στην Επίσημη Εφημερίδα Αριθμημένο 27836 και με ημερομηνία 4 Φεβρουάριος 2011, Κεφάλαιο 11, Άρθρα 407-444. Ο νόμος τέθηκε σε ισχύ στις 1 Οκτώβριος 2011.
[3] Ali Yesilirmak, Ισμαήλ Γ. Εμπνευση, Διαιτησία στην Τουρκία, (Wolters Kluwer, 2015), Κεφάλαιο 1, Π. 4.
[4] Turkish International Arbitration Law, Αρθρο 1(4); ΚΚΚ, Αρθρο 408.
[5] Court of Appeals, 19ου Επιμελητήριο Αστικού Δικαίου, 21 Ενδέχεται 2007, Αριθμός αρχείου. 2007/380, Απόφαση αριθ. 2007/5114.
[6] Whether a dispute arises from commercial issues is determined by taking into consideration the Turkish Commercial Code, Νόμος αριθ. 6102 του 13 Ιανουάριος 2011, δημοσιευμένο στην Επίσημη Εφημερίδα Αριθμημένο 27846 και με ημερομηνία 14 Φεβρουάριος 2011, Αρθρο 3.