Międzynarodowy Arbitraż w Kazachstanie jest regulowany przez Prawo o arbitrażu (Prawo nr. 488-V.) przestarzały 8 kwiecień 2016 („Prawo o arbitrażu”). Ustawa o arbitrażu była dwukrotnie zmieniana od czasu jej wejścia w życie 19 kwiecień 2016, pierwszy raz w marcu 2017 (Artykuł 9.5) i drugi raz w styczniu 2019, kiedy dokonano istotnych zmian w ramach szerszych wysiłków na rzecz uczynienia Kazachstanu jurysdykcją bardziej międzynarodową i sprzyjającą arbitrażowi oraz zwiększenia bezpośrednich inwestycji zagranicznych w tym kraju.
Ustawa o arbitrażu w Kazachstanie
ten Ustawa o arbitrażu nr. 488-V. składa się w sumie z ośmiu rozdziałów:
- Rozdział 1: Postanowienia ogólne (Artykuły 1-10)
- Rozdział 2: Izba Arbitrażowa Kazachstanu (Artykuły 11-12)
- Rozdział 3: Prowadzenie postępowania arbitrażowego (Artykuły 20-40)
- Rozdział 5: Koszty rozstrzygania sporu (Artykuły 41-43)
- Rozdział 6: Wydanie orzeczenia arbitrażowego i zakończenie postępowania. Unieważnienie orzeczenia arbitrażowego (Artykuły 44-53)
- Rozdział 7: Uznawanie i wykonywanie orzeczeń arbitrażowych (Artykuły 54-57)
- Rozdział 8: Przepisy końcowe i przejściowe (Artykuły 59-60).
Chociaż Prawo o arbitrażu opiera się na UNCITRAL Model ustawy o międzynarodowym arbitrażu handlowym (ten “Prawo modelowe UNCITRAL“) tam są, Niemniej jednak, różnice, ponieważ ustawa o arbitrażu zawiera bardziej rygorystyczne wymagania dotyczące niektórych aspektów procedury arbitrażowej. Jednym z przykładów są wymagania dla arbitra, ponieważ ustawa o arbitrażu stanowi, że arbitrem może być wyłącznie osoba, która ukończyła 30, z wyższym wykształceniem i co najmniej pięcioletnim stażem pracy w zawodzie (Artykuł 13(1)). co więcej, w przeciwieństwie do prawa modelowego UNCITRAL, ustawa o arbitrażu przewiduje dwumiesięczny okres, w którym spór musi zostać rozpatrzony i rozstrzygnięty w drodze arbitrażu, chyba że regulamin lub umowa Stron określa inny termin, (Artykuł 35(2)), który jest stosunkowo krótki. Ustawa o arbitrażu przewiduje również pewne dodatkowe wymagania co do treści wyroku arbitrażowego oraz szerszy wykaz podstaw jego uchylenia (Artykuł 57), jak wyjaśniono poniżej.
Forma umowy arbitrażowej
Artykuł 9 ustawy o arbitrażu (Forma i zgoda na orzeczenie arbitrażowe) przewiduje, że zapis na sąd polubowny zawierany jest w formie pisemnej. Wymóg formy pisemnej zapisu na sąd polubowny został spełniony, jeżeli zapis na sąd polubowny występuje w dokumencie podpisanym przez strony, lub w wymianie listów, telegramy, wiadomości telefoniczne i faksowe, lub dokumenty elektroniczne, lub inne dokumenty określające aktorów i treść ich woli; (Artykuł 9.1). co więcej, umowę na sąd polubowny uważa się również za zawartą w formie pisemnej, jeżeli została zawarta poprzez wymianę pozwu i odpowiedzi na pozew, w którym jedna ze stron potwierdza istnienie umowy, a drugi się temu nie sprzeciwia (Artykuł 9(2)). Ustawa o arbitrażu przewiduje również możliwość zawarcia zapisu na sąd polubowny poprzez odesłanie w umowie do dokumentu zawierającego postanowienie pozwalające na skierowanie sporu do sądu polubownego, pod warunkiem, że umowa jest zawarta w formie pisemnej, a odesłanie czyni zapis na sąd polubowny częścią umowy (Artykuł 9.3).
Zdatność arbitrażowa sporów w Kazachstanie
Artykuł 8.2 Prawa o Arbitrażu stanowi, że do arbitrażu mogą być poddane wyłącznie spory wynikające ze stosunków cywilnych. Następujące spory są uważane za sprawy niepodlegające arbitrażowi zgodnie z prawem Kazachstanu::
- spory naruszające interesy małoletnich;
- spory mające wpływ na interesy osób uznanych za ubezwłasnowolnione lub ubezwłasnowolnione;
- spory o naprawę i upadłość;
- spory pomiędzy podmiotami monopolu naturalnego a ich konsumentami;
- spory między organami rządowymi;
- spory między osobami prawnymi, w których 50% akcji z prawem głosu (udział w kapitale zakładowym) lub więcej jest bezpośrednio lub pośrednio własnością państwa; i
- spory wynikające z osobistych stosunków niemajątkowych, które nie są związane ze stosunkami majątkowymi (spory o ochronę honoru, godność i reputacja biznesowa, prawo do nazwy, ochrona prywatności, osobisty wizerunek, itp.).
Sądy Arbitrażowe
Artykuł 13 Prawa o Arbitrażu określa kryteria, kto może być powołany na arbitra:
Indywidualne, kto nie jest bezpośrednio lub pośrednio zainteresowany wynikiem sprawy, który jest niezależny od stron i wyraża zgodę na pełnienie obowiązków arbitra, który ukończył trzydzieści lat, posiada wykształcenie wyższe i co najmniej pięcioletni staż pracy w zawodzie, jest zaznaczona (wyznaczony) arbiter.
Arbiter rozstrzygający wyłącznie spór musi mieć wyższe wykształcenie prawnicze. W przypadku kolegialnego rozwiązania sporu, przewodniczący trybunału arbitrażowego musi mieć wyższe wykształcenie prawnicze.
Za zgodą stron, obywatel Republiki Kazachstanu, arbitrem może być cudzoziemiec lub osoba bez obywatelstwa,.
Artykuł 13(2) przewiduje dodatkowe wymagania dla przyszłych arbitrów,, które mogą być uzgodnione przez strony bezpośrednio lub określone przez regulamin stałego trybunału arbitrażowego,.
Trybunał arbitrażowy może składać się z jednego członka trybunału (jedyny arbiter) lub kilku członków („kolegialny”), zgodnie z art 14 ustawy o arbitrażu. Strony mogą swobodnie określać liczbę arbitrów, który musi być nierówny. O ile strony nie uzgodnią inaczej, ustawa o arbitrażu przewiduje domyślną liczbę trzech arbitrów (Artykuł 14(2)).
Artykuł 17 Prawa o Arbitrażu określa tryb i podstawy zaskarżenia arbitra. Pierwszy, strony mogą zaskarżyć arbitra w przypadku jego/jej nieprzestrzegania wymogów art 13 Prawa. Inne podstawy do zaskarżenia arbitra obejmują następujące okoliczności:, które podważają bezstronność lub kompetencje arbitra:
1) stroną sporu jest osoba blisko związana z arbitrem lub arbiter może w inny sposób liczyć na znaczną korzyść lub szkodę dla siebie w zależności od rozstrzygnięcia sporu;
2) arbiter lub osoba blisko z nim związana jest kierownikiem osoby prawnej”, jego oddział lub przedstawicielstwo, które jest stroną sporu lub w inny sposób reprezentuje stronę lub inną osobę, która może oczekiwać znacznych korzyści lub szkód w zależności od wyniku sporu;
3) arbiter działał jako ekspert lub w inny sposób określił z wyprzedzeniem swoje stanowisko w sporze lub pomagał stronie sporu w przygotowaniu lub przedstawieniu jej stanowiska;
4) arbiter otrzymał lub zażądał wynagrodzenia w związku z rozpoznaniem tej sprawy, czego nie przewiduje ta ustawa;
5) arbiter bezpodstawnie nie dotrzymuje terminów postępowania arbitrażowego.
Trybunał arbitrażowy ma nieodłączną kompetencję do wydania decyzji w przedmiocie swojej właściwości i do zarządzenia środków tymczasowych, zgodnie z art 20 ustawy o arbitrażu. Strony mają ponadto swobodę określenia miejsca arbitrażu. Jeśli tego nie zrobią, miejsce arbitrażu określa trybunał z należytym uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy”, w tym wygodę dla stron (Artykuł 22).
Instytucje arbitrażowe w Kazachstanie
Interesującą cechą ustawy o arbitrażu jest jej rozdział 2, która przewiduje założenie, organizacja i rola Izba Arbitrażowa Kazachstanu. The Arbitration Chamber of Kazakhstan is a non-profit organization formed as an association of permanent arbitration tribunals and arbitrators, powołany w celu zapewnienia dogodnych warunków realizacji, promocja i wsparcie działalności arbitrażowej w Republice Kazachstanu. Łączy wszystko “arbitraż stały” Republiki Kazachstanu poprzez członkostwo zbiorowe. Uprawnienia Izby Arbitrażowej są określone w art 12 ustawy o arbitrażu i m.in, między innymi, reprezentacja i ochrona interesów arbitrów i stałych sądów arbitrażowych w organach państwowych Republiki Kazachstanu oraz w organizacjach zagranicznych i międzynarodowych; monitoring sytuacji z działalnością arbitrażową w Republice Kazachstanu; prowadzenie rejestru arbitrów stałych sądów polubownych, jak i arbitrów, którzy są członkami Izby Arbitrażowej; szkolenie i rozwój zawodowy arbitrów, itp.
Inne ważne instytucje arbitrażowe w Kazachstanie obejmują:
- Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy (IAC)
- Centrum Arbitrażowe Krajowej Izby Przedsiębiorców “Atameken •”; i
- MIĘDZYNARODOWA KONWENCJA ARBITRAŻOWA
ten Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy jest jednym z założycieli Izby Arbitrażowej w Republice Kazachstanu. Założony w 2001 (pod nazwą Międzynarodowy Arbitraż (Test) Sąd Republiki Kazachstanu), został przemianowany w 2008 do „Międzynarodowego Centrum Arbitrażu”. jednak, w związku ze zmianami w ustawodawstwie w 2016, zlikwidowano Międzynarodowe Centrum Arbitrażu, a jego funkcje w zakresie rozstrzygania sporów między mieszkańcami Kazachstanu przeniesiono do Międzynarodowego Sądu Arbitrażowego.
Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych w Kazachstanie
Kazachstan przystąpił do Konwencja nowojorska o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych (ten “Konwencja nowojorska“) dekretem prezydenckim z dnia 4 październik 1995. W tym samym roku, Kazachstan również ratyfikował Europejska konwencja o międzynarodowym arbitrażu handlowym.
The recognition and enforcement of foreign arbitral awards are governed by the Prawo o arbitrażu (Artykuły 54-57), ale także przez Kodeks postępowania cywilnego Republiki Kazachstanu z dn. 31 październik 2015 (Prawo nr. 377-w ZRK). Kodeks postępowania cywilnego, Artykuł 255, przewiduje większą liczbę podstaw odmowy uznania orzeczenia niż przewidziana w konwencji nowojorskiej.[1] Oprócz podstaw przewidzianych w art. V Konwencji nowojorskiej, sądy Republiki Kazachstanu mogą odmówić uznania i wykonania wyroku sądu polubownego, jeżeli strona, przeciwko której został wydany wyrok sądu polubownego, przedstawi dowody na istnienie prawomocnego wyroku sądu lub wyroku sądu polubownego wydanego w sporze między tymi samymi stronami, w odniesieniu do tego samego tematu i na tych samych podstawach, lub orzeczenie sądu lub sądu polubownego o umorzeniu postępowania w związku z zaniechaniem roszczenia przez powoda.[2]
Podstawy odmowy uznania i wykonania zagranicznych orzeczeń arbitrażowych są odpowiednio określone jednocześnie w czterech różnych aktach ustawodawczych: Kodeks postępowania cywilnego, ustawa o arbitrażu, Konwencja Nowojorska i Europejska Konwencja o Międzynarodowym Arbitrażu Handlowym. Stwarza to praktyczne trudności, uznając, że podstawy określone w konwencjach międzynarodowych nie pokrywają się całkowicie z podstawami określonymi w Kodeksie postępowania cywilnego i ustawie o arbitrażu. Z reguły, podejście kazachskich sądów zostało, na podstawie art. 255 Kodeksu postępowania cywilnego i art. 57 ustawy o arbitrażu, odmówić uznania i/lub wykonania orzeczenia arbitrażowego, niezależnie od kraju, w którym zostało wydane, z następujących powodów:[3]
1) Jeżeli strona, przeciwko której powołano się na wyrok sądu polubownego, przedstawi w sądzie dowód, że::
(ja) umowa na sąd polubowny nie jest ważna w świetle prawa państwa, któremu strony ją poddały lub, brak jakichkolwiek wskazań, zgodnie z prawem kraju, w którym przyznano nagrodę;
(ii) wyrok dotyczy sporu nie objętego umową arbitrażową lub nie mieszczącego się w jej warunkach, lub zawiera uchwały w sprawach wykraczających poza zakres umowy o arbitraż, lub arbitraż nie ma jurysdykcji nad sporem. Jeżeli rozstrzygnięcia w sprawach objętych zapisem na sąd polubowny można oddzielić od rozstrzygnięć w sprawach nieobjętych zapisem na sąd polubowny, nie można odmówić wydania tytułu wykonawczego na część wyroku sądu polubownego objętą zapisem na sąd polubowny;
(iii) strona zapisu na sąd polubowny została uznana przez sąd za niezdolną lub mającą ograniczoną zdolność;;
(iv) strona, przeciwko której powołano się na wyrok sądu polubownego, nie została prawidłowo zawiadomiona o powołaniu arbitra lub postępowaniu arbitrażowym, lub nie mógł przedstawić swojej sprawy arbitrażowi z innych powodów uznanych przez sąd za zasadne;
(v) w sporze między tymi samymi stronami zapadł prawomocny wyrok sądu lub wyrok sądu polubownego,, na ten sam temat, i na tych samych podstawach, lub orzeczenie sądu lub postanowienie sądu polubownego o umorzeniu postępowania ze względu na zrzeczenie się roszczenia przez powoda;
(my) skład sądu polubownego lub postępowanie arbitrażowe w postępowaniu nie były zgodne z umową stron lub, w przypadku braku takiego porozumienia, nie był zgodny z prawem kraju, w którym odbył się arbitraż;
(VII) orzeczenie nie stało się jeszcze wiążące dla stron lub zostało uchylone, lub jego wykonanie zostało zawieszone przez sąd państwa, zgodnie z prawem którego zostało wydane.
Lub, sąd kazachski ustalił, że:
(1) uznanie i/lub wykonanie orzeczenia arbitrażowego jest sprzeczne z porządkiem publicznym RK; lub
(2) spór, w którym zapadł wyrok sądu polubownego, nie może być przedmiotem postępowania arbitrażowego.
Ciężar dowodu powyższych okoliczności spoczywa na stronie, przeciwko której zapadł wyrok sądu polubownego. W praktyce, jednak, Sądy kazachskie nie zawsze przestrzegają tego wymogu rozłożenia ciężaru dowodu.
[1] V.. Zharaskanovich Shaikenov & ZA. Turechanowna Idajatowa, „4.6 Kazachstan: Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych”, u Romana Żykowa (wyd), Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych w Rosji i krajach byłego ZSRR (Kluwer Prawo międzynarodowe, 2021) pp. 379 - 416, przypis nr. 7.
[2] Międzynarodowy arbitraż 2021, Kazachstan, Kancelaria & Przewodniki po praktykach dla partnerów, dostępne o: https://praktykaguides.chambers.com/practice-guides/international-arbitration-2021/kazachstan
[3] V.. Zharaskanovich Shaikenov & ZA. Turechanowna Idajatowa, „4.6 Kazachstan: Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych”, u Romana Żykowa (wyd), Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych w Rosji i krajach byłego ZSRR (Kluwer Prawo międzynarodowe, 2021), pp. 398-399.