Arbitraż wewnątrzunijny na podstawie TKE uznany za niezgodny z prawem UE

Na 2 wrzesień 2021, w Republika Mołdawii v. Komstroy, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) orzekł, że Traktat Karty Energetycznej („ECT”) oparte na arbitrażu wewnątrzunijnym były sprzeczne z prawem UE.[1]

Tło sprawy

Energoalianie, zainicjowany przez ukraińskiego producenta, na do postępowanie arbitrażowe przewidziane w Artykuł 26(4)(b) ECT przeciwko Republice Mołdawii.

Na 25 październik 2013, ten do trybunał arbitrażowy wydał orzeczenie na korzyść Energoalians. Według trybunału arbitrażowego, Republika Mołdawii nie wywiązała się ze swoich zobowiązań międzynarodowych i w związku z tym została nałożona na zapłatę kwoty pieniężnej Energoalians na podstawie TKE.

Miesiąc później, Republika Mołdawii wniosła skargę o unieważnienie wyroku do Sądu Apelacyjnego w Paryżu, Francja. Na 12 kwiecień 2016, Sąd Apelacyjny uchylił wyrok arbitrażowy na tej podstawie, że trybunał arbitrażowy niesłusznie uznał swoją jurysdykcję. Sąd uznał, że ze względu na brak wkładów gospodarczych Energoalians w Mołdawii, nie było inwestycji w rozumieniu TWE.

Następca Energoalians, Komstroy, odwołała się od decyzji. Przez orzeczenie z datą 28 Marsz 2018, ten Sąd kasacyjny uchylenie orzeczenia wydanego przez Sąd Apelacyjny w sprawie 12 kwiecień 2016, ze względu na to, że Sąd Apelacyjny dodał warunek interpretacji pojęcia inwestycji, który nie był przewidziany w TKE.

Sprawa została więc przekazana z powrotem do Sądu Apelacyjnego w innym składzie.

Przed Sądem Apelacyjnym, Republika Mołdawii stwierdziła, że nie było żadnych inwestycji ze strony Energoalians w rozumieniu art 26(1) TWE w świetle art 1(6) TWE i tym samym spór nie mógł być przedmiotem postępowania arbitrażowego.

W przeciwieństwie, Komstroy twierdził, że do trybunał arbitrażowy miał jurysdykcję nad sporem, ponieważ wszystkie warunki wymienione w art 26(1) EW były usatysfakcjonowane.

Sąd Apelacyjny postanowił: zawiesić postępowanie i skierować do TSUE pytania prejudycjalne w następujących kwestiach:[2]

Musi artykuł 1.6 Traktatu Karty Energetycznej należy interpretować w ten sposób, że roszczenie wynikające z umowy sprzedaży energii elektrycznej, które nie wiązało się z żadnym wkładem ze strony inwestora do państwa przyjmującego, stanowi „inwestycja”w rozumieniu tego artykułu”?
Musi artykuł 26(1) Traktatu Karty Energetycznej należy interpretować w ten sposób, że przejęcie, przez inwestora Kontrahenta, roszczenia ustanowionego przez podmiot gospodarczy, który nie pochodzi z jednego z państw będących Stronami tego traktatu, stanowi inwestycję?
Musi artykuł 26(1) Traktatu Karty Energetycznej należy interpretować w ten sposób, że roszczenie inwestora, wynikające z umowy sprzedaży energii elektrycznej dostarczonej na granicy państwa przyjmującego, może stanowić inwestycję realizowaną na terenie innego Kontrahenta, w przypadku, gdy inwestor nie prowadzi działalności gospodarczej na terytorium tej ostatniej z Zamawiających?

Decyzja TSUE

TSUE odpowiedział, że definicja inwestycji w art 1.6 TKE wymagał wkładu ekonomicznego ze strony inwestora w państwie przyjmującym, a zatem nie było potrzeby odpowiadania na pytanie drugie i trzecie.

Nawet jeśli pytanie nie zostało zadane przez Sąd Apelacyjny, ale zgłaszane tylko przez Komisję Europejską i niektóre państwa członkowskie UE, TSUE wydał również opinię, czy art 26 TKE był zgodny z prawem UE, ponieważ przewidywał arbitraż między inwestorami mającymi siedzibę w UE a państwami członkowskimi UE.

TSUE uznał, że arbitraż wewnątrzunijny na podstawie TKE jest niezgodny z prawem UE.

Dochodząc do tego wniosku, rozumowanie TSUE było następujące::

Pierwszy, TSUE uznał, że sądy krajowe członków UE mogą zwrócić się do TSUE na podstawie: Artykuł 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej który brzmi następująco:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym w sprawach::
(za) interpretacja Traktatów,;
(b) ważność i wykładnia aktów instytucji”, ciała, urzędy lub agencje Unii;
Jeżeli takie pytanie zostanie podniesione przed jakimkolwiek sądem lub trybunałem państwa członkowskiego, sąd lub trybunał może:, jeżeli uzna, że decyzja w tej kwestii jest konieczna, aby umożliwić mu wydanie orzeczenia;, zwrócić się do Sądu o wydanie orzeczenia w tej sprawie.
Jeżeli takie pytanie jest podnoszone w sprawie toczącej się przed sądem lub trybunałem Państwa Członkowskiego, od którego orzeczeń nie przysługuje sądowy środek odwoławczy na mocy prawa krajowego, sąd lub trybunał wniesie sprawę do Trybunału.
Jeżeli takie pytanie zostanie podniesione w sprawie toczącej się przed sądem lub trybunałem państwa członkowskiego w odniesieniu do osoby pozbawionej wolności, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podejmuje działania w jak najkrótszym czasie.

Według TSUE, „W celu zapewnienia zachowania tych szczególnych cech i autonomii tak utworzonego porządku prawnego, Traktaty ustanowiły system sądowy, którego celem jest zapewnienie spójności i jednolitości w wykładni prawa UE. Zgodnie z art 19 TWOJE, do sądów i trybunałów krajowych oraz Trybunału należy zapewnienie pełnego stosowania tego prawa we wszystkich państwach członkowskich oraz zapewnienie skutecznej ochrony sądowej praw jednostek wynikających z tego prawa, sąd posiadający wyłączną jurysdykcję do wydania ostatecznej wykładni tego prawa”.”[3]

druga, ponieważ UE jest umawiającą się stroną TKE, TKE jest aktem prawa UE:[4]

Z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że porozumienie zawarte przez Radę, zgodnie z art 217 i 218 TFUE stanowi, w odniesieniu do Unii Europejskiej, akt jednej z jego instytucji, że postanowienia takiej umowy stanowią integralną część porządku prawnego Unii Europejskiej od chwili jej wejścia w życie oraz że, w ramach tego porządku prawnego Trybunał jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym w sprawie wykładni tej umowy”.

Trzeci, ponieważ TKE jest aktem prawa UE, do interpretacji konieczny byłby trybunał arbitrażowy ECT, a nawet aplikować, prawo UE przy rozstrzyganiu sporu na podstawie art 26 ECT.[5] Odpowiednio, TSUE ustalił, czy do trybunał arbitrażowy znajdował się w systemie sądownictwa UE i czy można go uznać za sąd lub trybunał państwa członkowskiego w rozumieniu art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. TSUE stwierdził, że ponieważ sądy arbitrażowe znajdują się poza systemem prawnym UE, nie mogły zapewnić skutecznej kontroli nad prawem UE.

Wreszcie, wesprzeć swoje stanowisko, TSUE dokonał rozróżnienia między arbitrażem handlowym a arbitrażem, o którym mowa w art 26 ECT. Według Trybunału, wbrew arbitrażowi między inwestorem a państwem, arbitraż handlowy”mają swoje źródło w dobrowolnie wyrażonych życzeniach zainteresowanych stron”.[6]

Wpływ decyzji TSUE na arbitraż wewnątrzunijny

Wyrok TSUE w dużej mierze jest zgodny z tokiem rozumowania Achmea BV przeciwko Republice Słowackiej. Nawet jeśli orzeczenie TSUE nie ma wpływu na przyszłe orzeczenia trybunałów arbitrażowych utworzonych na podstawie art. 26 ECT, inwestorzy mogą być sceptycznie nastawieni do inwestowania, ponieważ ich ochrona w UE jest mniej pewna.

To ryzyko dotyczy jeszcze bardziej teraz, niż na przykład, we Francji, dzień później Republika Mołdawii v. Komstroy decyzja została wydana, Generalna Dyrekcja Skarbu Państwa opublikowana w komunikacie prasowym, że żaden arbitraż na podstawie TKE nie zostanie wszczęty przez inwestora unijnego przeciwko państwu członkowskiemu UE:

W tym kontekście, Generalna Dyrekcja Skarbu Państwa po raz kolejny pragnie zwrócić uwagę inwestorów francuskich działających na rynku wewnętrznym oraz inwestorów europejskich obecnych we Francji, że nie należy wszczynać nowej procedury rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem przeciwko państwu członkowskiemu Unii Europejskiej w zastosowaniu klauzuli arbitrażowej TWE