Türkiye'de uluslararası tahkim, Uluslararası Tahkim Kanunu (Kanun No. 4686), yürürlüğe giren 5 Temmuz 2001.[1] Türkiye'nin Milletlerarası Tahkim Hukuku, büyük ölçüde UNCITRAL Model Kanunu ve bölüm 12 İsviçre Uluslararası Özel Hukuk Yasası'nın. Türkiye'de yerel tahkim, diğer yandan, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa tabidir (“ÇKP”),[2] ki bu da büyük ölçüde, bazı küçük değişikliklerle, UNCITRAL Model Yasasına dayanarak.
Uluslararası vs. Türkiye'de Yurtiçi Tahkim
Uluslararası Tahkim Hukuku, koltuklarıyla birlikte tahkimler için geçerlidir. (yer) Türkiye'de ve nerede bir “Dış” öğesinin var olduğu bulundu. Makalede belirtildiği gibi 2 Uluslararası Tahkim Hukuku, a "yabancı unsur” aşağıdaki durumlardan birinde mevcut:
- ikametgah, tarafların daimi ikametgahı veya işyerinin farklı ülkelerde olması;
- ikametgah, Tarafların daimi ikametgahı veya işyerinin bulunduğu yerden başka bir ülkede olması (oturma yeri) tahkim anlaşmasında veya tahkim yerinde belirtilen tahkim (oturma yeri) tahkim anlaşmasına göre belirlenen tahkim; veya temel anlaşmanın önemli bir bölümünün ifa edileceği ülke dışında bir ülkede, veya anlaşmazlığın konusunun yakından bağlantılı olduğu durumlarda;
- şirketlerin hissedarlarından en az biri, tahkim sözleşmesinin temelini oluşturan asıl sözleşmenin tarafı kimdir?, yabancı yatırım düzenlemeleri kapsamında yabancı sermayeyi Türkiye'ye getirdi, veya anlaşmanın uygulanması için yurt dışından yabancı sermaye temini için kredi veya teminat anlaşması yapılmasının gerekli olduğu hallerde; veya
- Tahkim anlaşmasının altında yatan asıl anlaşma veya hukuki ilişki, sermayenin veya malların bir ülkeden diğerine hareket etmesine neden olur..
Milletlerarası Tahkim Hukuku, taraflarca onun tatbikinde mutabık kalındığında veya tahkim mahkemesinin tahkim yargılamasının bahsi geçen hukuka göre yürütülmesine karar verdiği hallerde de geçerlidir.. Bu durumda, tahkim yerinin zorunlu kuralları da geçerlidir.[3] Türk Milletlerarası Tahkim Hukukunda yer alan emredici kurallar şunlardır:, diğerleri arasında, devamındaki:
- Tahkim yargılamasında taraflara eşit hak ve yetkiler verilmelidir. (makale 8);
- Hakem sayısı eşit olmamalıdır (makale 7(bir));
- Taraflardan biri, tahkim yargılamasına başlamadan önce mahkemeden geçici yardım aldıysa, işlemler otomatik olarak içinde başlatılmalıdır 30 günler, aksi takdirde, geçici rahatlama otomatik olarak kaldırılacak (makale 10(bir));
- Ödül, yasaların öngördüğü unsurları içermelidir (makale 14);
- Tahkim kararının iptali için davanın süresi içinde açılması gerekir. 30 günler (makale 15).
Türkiye'de Uyuşmazlıkların Tahkime Uygunluğu
Hem Milletlerarası Tahkim Hukuku hem de ÇKP, uyuşmazlıkların Rem taşınmaz mallar üzerinde ve tarafların iradesine tabi olmayan uyuşmazlıklar tahkime elverişli değildir., diğer bir deyişle, Devlet mahkemelerinde yargılanmalı.[4] Yargıtay kararları doğrultusunda, bunlar şunları içerir, öncelikle:
- iflas işlemleri;
- İdare mahkemelerinin görev alanına giren uyuşmazlıklar;
- Kamu politikasına ilişkin anlaşmazlıklar;
- Aile hukuku ile ilgili uyuşmazlıklar;
- Ceza hukuku ile ilgili uyuşmazlıklar;
- Vakıf ve derneklerle ilgili uyuşmazlıklar;
- Arazi iptali veya tescil davaları;
- Taşınmaz kira sözleşmelerine ilişkin kiranın tespiti veya tahliyesinden kaynaklanan uyuşmazlıklar.
Tahkim Sözleşmeleri
Makale uyarınca 4 Uluslararası Tahkim Hukuku, Tahkim anlaşmaları yazılı olmalıdır ve taraflarca imzalanmış yazılı bir belge şeklinde olabilir., bir mektup, bir telgraf, bir teleks, taraflar arasında alınıp verilen bir faks veya elektronik ortam. Bir sözleşmede, tahkim şartı içeren bir belgeye yapılan atıf, bu maddeyi sözleşmenin bir parçası yapacak şekilde olması koşuluyla, bir tahkim anlaşması teşkil eder..
Davacının iddia beyanında geçerli bir tahkim anlaşmasının varlığını iddia etmesi halinde, ve davalı, savunma beyanında buna itiraz etmemiştir., geçerli bir tahkim anlaşmasının şartı yerine getirilmiş sayılır. Ek olarak, Türk mahkemeleri, bir tahkim anlaşmasının geçerli olabilmesi için, tarafların uyuşmazlığı tahkime götürme niyetleri açık ve şüpheye yer bırakmayacak şekilde olmalıdır.. Tahkim sözleşmesini imzalayan temsilci, tahkim sözleşmesi akdetmek için özel yetkiye sahip olmalıdır..[5]
Türk Milletlerarası Tahkim Kanununa Göre Hakem Atanması
Makale uyarınca 7(B) Türk Milletlerarası Tahkim Hukukunun, tarafların anlaşmasının yokluğunda, Uluslararası Tahkim Hukukunda öngörülen hakemlerin atanması için varsayılan prosedür aşağıdaki gibidir:
- Taraflar atanacak tek hakem konusunda anlaşamazlarsa, hakem taraflardan birinin talebi üzerine mahkeme tarafından atanır;
- Üç hakem atanacaksa, her bir taraf bir hakem atayacaktır, ve taraflarca atanan iki hakem daha sonra üçüncü hakemi atayacaktır.. Taraflardan birinin bu süre içinde hakem tayin etmemesi halinde, 30 diğer taraftan talebin alındığı gün, veya taraflarca atanan iki hakem aynı süre içinde üçüncü hakemi atayamazlarsa, hakem, talep eden tarafın başvurusu üzerine mahkeme tarafından atanır.;
- Üçten fazla hakem atanacaksa, hakemler, son hakemi kim atayacak, taraflarca aynı usule göre eşit sayıda belirlenecektir..
Bir tarafın talebi üzerine, Taraflardan birinin kararlaştırılan prosedürü takip etmemesi durumunda da hakemler mahkeme tarafından atanabilir., veya taraflar veya hakemler bir anlaşmaya varamazlarsa, veya üçüncü şahıs, seçim yapmaya yetkili olan ve bunu yapmayan kurum veya kuruluş.
Makale uyarınca 7(C) Türk Milletlerarası Tahkim Hukukunun, eğer bir hakeme itiraz edilebilir:
1) Taraflarca kabul edilen niteliklere sahip değil;
2) Taraflarca kararlaştırılan tahkim usulü uyarınca ret nedeni varsa; veya
3) Mevcut koşullar, tarafsızlığı veya bağımsızlığı konusunda haklı şüphelere yol açıyorsa.
Taraflar ayrıca bir hakeme itiraz etme prosedürü üzerinde anlaşmakta serbesttirler.. Türk Milletlerarası Tahkim Hukuku, hakeme itiraz etmek isteyen tarafın, hakeme karşı itirazda bulunabileceğini öngörmektedir. 30 Hakemin atanmasından veya itiraza yol açan koşulların öğrenilmesinden sonraki günler. Hakem heyetinin, talepte bulunan tarafın bir veya daha fazla hakeme yönelik reddini reddetmesi halinde,, bu taraf mahkemeye başvurabilir 30 gün ve hakem kurulu kararının bozulmasını mahkemeden talep. Uygulamada, Çoğu tahkim mahkemesi, Uluslararası Tahkimde Çıkar Çatışmaları Hakkında IBA Kılavuzları, hangi, ancak, mahkemeler için bağlayıcı değildir, ancak yalnızca kılavuz olarak kullanılır.
Tahkim Kararlarının Düzeltilmesi ve Açıklanması
Makale uyarınca 14 Uluslararası Tahkim Hukuku, bir taraf, hesaplamada hata olması durumunda mahkemeden kararı düzeltmesini talep edebilir., yazım veya yazım hataları veya benzer hatalar 30 ödülün verildiği gün. Taraflardan biri ayrıca ödülün yorumlanmasını talep edebilir., kısmen veya tamamen, aynı zaman sınırı içinde. Ek olarak, taraflardan biri, hakemin kararı vermiş olması halinde, mahkemeden ek bir karar vermesini de talep edebilir. küçük ötesi (diğer bir deyişle, Hakem heyetine sunulan tüm konulara karar vermemek), ek bir ödül verilmesi olasılığı ile.
Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye'de Tanınması ve Tenfizi
Türkiye, bugün çoğu eyalette olduğu gibi, taraftır Yabancı Tahkim Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkında New York Sözleşmesi (Yunanistan-Yugoslavya İkili Yatırım Anlaşması “New York Sözleşmesi“) yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 25 Eylül 1992. Madde I uyarınca(3), Türkiye New York Sözleşmesi'ne iki ortak çekince koydu, neredeyse tüm ödüllerin uygulanabilirliği üzerinde çok az etkisi olan:
- Ödül, New York Sözleşmesini imzalayan bir Devlette verilmişse, New York Sözleşmesini uygulayacağına dair bir beyan;
- Türkiye, New York Sözleşmesi'nin uygulanabilirliğini, Türk hukukuna göre ticari olarak sınıflandırılan ilişkilerden kaynaklanan çatışmalarla sınırlandırmıştır..[6]
Türkiye'de Tahkim Kararlarının İptal Edilmesi
Türk hukukuna göre hem uluslararası hem de ulusal tahkim kararları, iptal/iptal işlemlerine tabidir.. makale 15(bir) Uluslararası Tahkim Hukuku'na göre, iptal davası için yetkili mahkeme, yetkili asliye hukuk mahkemesidir. (yetkili asliye hukuk mahkemesi Türkçe olarak). makale 15(bir) Temel olarak Maddede belirtilen aynı gerekçeleri kodlar. 34 UNCITRAL Model Kanununun, içeren:
Başvuruyu yapan tarafın kanıt sunduğu durumlarda:
bir) tahkim anlaşmasının bir tarafı bir miktar iş göremezlikteydi; veya söz konusu anlaşma tarafların kabul ettiği yasalar uyarınca geçerli değildir veya, üzerinde herhangi bir gösterge başarısız, Türk hukukuna göre;
B) Hakem heyetinin oluşumu taraflara uygun değil’ anlaşma, veya, [böyle bir anlaşmanın başarısız olması] bu Kanun ile;
C) hakem kararının tahkim süresi içinde verilmemesi;
D) tahkim mahkemesi hukuka aykırı bir şekilde kendisini yetkili veya yetersiz buldu;
e) ödül, tahkime sunulma şartlarında öngörülmeyen veya düşmeyen bir anlaşmazlık ile ilgilidir., veya tahkime sunulma kapsamının ötesindeki konularda kararlar içerir;
f) Tahkim yargılamasının taraflara uygun olmaması’ anlaşma [prosedüre gelince], veya, böyle bir anlaşmanın başarısız olması, bu Yasa ile, bu tür bir uyumsuzluğun ödülün özünü etkilemesi şartıyla;
g) taraflara eşit davranılmıyor; veya
2. mahkeme bunu nerede bulur
bir) uyuşmazlığın konusu Türk hukukuna göre tahkim yoluyla çözülemez; [veya]
B) ödül kamu politikasıyla çelişiyor.
Tahkime elverişlilik ve asayiş konuları dikkate alınır Ofis dışında Türk mahkemeleri tarafından, diğer sebeplerin ise iptali talep eden tarafça ispat edilmesi gerekir.. Tahkim kararı kısmen veya tamamen iptal edilebilir..
Türkiye'deki Tahkim Kurumları
Türk taraflarının en çok tercih ettikleri uluslararası tahkim kurumu Milletlerarası Ticaret Odası'dır. (“ICC”). Sık kullanılan diğer seçenekler arasında İsviçre Tahkim Merkezi bulunmaktadır. (eskiden İsviçre Odaları Tahkim Kurumu), Stockholm Ticaret Odası (“SCC”), ve Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi (“cesaret”).
Yerel kurumlar söz konusu olduğunda, Yunanistan-Yugoslavya İkili Yatırım Anlaşması İstanbul Tahkim Merkezi son birkaç yılda önemli bir kurum haline geldi, Türkiye'de tahkim bilincindeki kayda değer artışa paralel olarak. İstanbul Tahkim Merkezi tarafsız bir kurum olarak kurulmuştur. 2015, İstanbul Finans Merkezi'nin daha geniş bir projesinin parçası olarak. İstanbul Tahkim Merkezi kendi modern tahkim kurallarına sahiptir., Yunanistan-Yugoslavya İkili Yatırım Anlaşması ITSAC Tahkim ve Arabuluculuk Kuralları, yürürlüğe giren 26 Ekim 2016. Türkiye'de öne çıkan diğer tahkim kurumları şunlardır::
- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Ankara'da bulunan, ticari anlaşmazlıkların çözümünü yöneten;
- İstanbul Ticaret Odası, Kısıtlayıcı olarak çalışan ve yalnızca taraflardan en az birinin üye olması durumunda etkinleştirilebilen.
Türkiye'de Milletlerarası Tahkimin Gelecek Beklentileri
UNCITRAL Model Yasasına dayalı bir tahkim yasası kabul ederek ve başlıca uluslararası sözleşmeleri onaylayarak, Türkiye, tahkim hukukunu çok kapsamlı hale getirdi ve kuşkusuz ileriye doğru büyük bir adım attı ve büyük altyapı sözleşmeleri için yatırımcı dostu bir ortam yarattı..
Her zaman iyileştirme için yer vardır, ancak, Türk Milletlerarası Tahkim Hukuku, tarafların milletlerarası tahkimde karşılaştıkları bazı modern sorunlara çözüm getirmediği için. Örneğin, üçüncü kişilerin müdahalesi ve/veya ek tarafların birleşmesi ile ilgili hükümler içermemektedir., Uluslararası Tahkim Hukuku kapsamında ortaya çıkan birçok uyuşmazlığın ortak girişimlerle ilgili olduğu düşünüldüğünde, ilgili, birden fazla tarafı içeren konsorsiyumlar veya benzer anlaşmalar. Ek olarak, mahkemelerin müdahalesini sınırlama ve tahkim sürecini hızlandırma girişimine rağmen, iptal davasına ilişkin karara itiraz etme olasılığı – ve böylece kararın çifte kontrolünü sağlar – gerçekte tam tersi bir etkiye sahip gibi görünüyor. ayrıca, tahkim mahkemesi ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararı verebilir., ve bir tarafın talebi üzerine tanıklık talep etmek, aksi kararlaştırılmadıkça, üçüncü kişileri bağlayan veya resmi makamlar veya icra daireleri tarafından yürütülmesi gereken ihtiyati tedbirler veremez.. Hakemlerin icra tedbirleri verme yetkisinin olmaması, Devlet mahkemelerine atfedilen büyük rolün bir başka örneğidir; oysa ki, ara tedbirlerinin icrai veya yaptırım etkisi olmadığı için hakemlere geçici kararlar verme yetkisi vermenin faydası bile sorgulanabilir..
[1] Uluslararası Tahkim Kanunu, Kanun No. 4686 nın-nin 21 Haziran 2001, Sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı. 24453 ve tarihli 5 Temmuz 2001.
[2] Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu, Kanun No. 6100 nın-nin 12 Ocak 2011, Sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı. 27836 ve tarihli 4 Şubat 2011, bölüm 11, Nesne 407-444. Kanun yürürlüğe girdi 1 Ekim 2011.
[3] Ali Yeşilırmak, İsmail G. Din, Türkiye'de Tahkim, (Wolters Kluwer, 2015), bölüm 1, P. 4.
[4] Türk Milletlerarası Tahkim Hukuku, makale 1(4); ÇKP, makale 408.
[5] Temyiz Mahkemesi, 19inci Medeni Hukuk Odası, 21 Mayıs 2007, Dosya yok. 2007/380, Karar Hayır. 2007/5114.
[6] Bir ihtilafın ticari meselelerden kaynaklanıp kaynaklanmadığı Türk Ticaret Kanunu dikkate alınarak tespit edilir., Kanun No. 6102 nın-nin 13 Ocak 2011, Sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı. 27846 ve tarihli 14 Şubat 2011, makale 3.