Η πρόσβαση ξένων επενδυτών στην αγορά είναι το απόλυτο βήμα για την είσοδο ξένου κεφαλαίου σε μια χώρα υποδοχής. Οι περισσότερες χώρες σήμερα ρυθμίζουν την είσοδο των άμεσων ξένων επενδύσεων μέσω ενός ειδικού νομικού πλαισίου που έχει συμφωνηθεί με άλλες χώρες και οντότητες σε διμερές και μερικές φορές πολυμερές επίπεδο. Με τη σύναψη τέτοιων συνθηκών, Τα κράτη συμφωνούν να παραχωρήσουν ένα μέρος της κυριαρχίας τους και να αποδεχτούν ορισμένους κανόνες και προϋποθέσεις βάσει των οποίων θα μεταχειρίζονται το ξένο κεφάλαιο, ξένα νομικά πρόσωπα και αλλοδαποί πολίτες.
Διμερείς επενδυτικές συνθήκες («ΚΟΜΜΑΤΙ"μικρό) ρυθμίζουν τις αμοιβαίες σχέσεις δύο διαφορετικών κυρίαρχων χωρών στο θέμα της προώθησης και της προστασίας των ξένων επενδύσεων στην επικράτειά τους. Συνήθως συνάπτονται μεταξύ χωρών διαφορετικού οικονομικού προτύπου όπου μία από αυτές είναι στις περισσότερες περιπτώσεις αναπτυσσόμενη χώρα. Η λογική μιας τέτοιας σύνδεσης είναι το αμοιβαίο συμφέρον και των δύο χωρών να προωθήσουν την οικονομία και τη βιομηχανία της σε μια άλλη, εντελώς διαφορετική αγορά, που διαφορετικά θα ήταν ανέφικτο ή μη ανταγωνιστικό.
Ακόμη, Τα κράτη τείνουν να επιβάλλουν ορισμένα επίπεδα προστασίας και πρότυπα σχετικά με την προώθηση ξένων επενδύσεων που ενδέχεται να μην είναι πάντα εφικτά. Είναι ελεύθεροι να συμφωνήσουν σε χαμηλότερα ή υψηλότερα επίπεδα προστασίας των ξένων επενδύσεων από αυτό που είναι συνηθισμένο, αρκεί το άλλο μέρος να συμφωνήσει. Με αυτόν τον τρόπο τα κράτη διατηρούν ορισμένο περιθώριο ελιγμών και προστατεύουν τα αντιληπτά ζωτικά κρατικά συμφέροντα.
Η έννοια της πρόσβασης στην αγορά θα μπορούσε να γίνει κατανοητή ως ο συνδυασμός δύο αλληλένδετων όρων - αποδοχής και εγκατάστασης ξένων επενδύσεων.[1] Ενώ η είσοδος καλύπτει θέματα όπως το «ορισμός των σχετικών οικονομικών τομέων, γεωγραφικές περιοχές, την απαίτηση εγγραφής ή άδειας και τη νομική δομή μιας αποδεκτής επένδυσης"[2], η έννοια της εγκατάστασης περιλαμβάνει τα θέματα «επέκταση μιας επένδυσης, καταβολή φόρων ή μεταφορά χρημάτων"[3]. Ακόμη, αυτοί οι όροι είναι βαθιά αλληλένδετοι και περιλαμβάνουν τις δύο πτυχές του ίδιου ζητήματος από διαφορετικές οπτικές γωνίες - την προοπτική του επενδυτή και του κράτους.
Η ματιά αυτής της έννοιας είναι ορατή συνήθως στα αρχικά άρθρα του BIT όπου οι χώρες συμφωνούν για το αμοιβαίο συμφέρον της προώθησης ξένων επενδύσεων και παρέχουν ορισμένα πρότυπα μεταχείρισης σε ξένους επενδυτές στη χώρα υποδοχής. Τα εν λόγω πρότυπα είναι είτε τα πρότυπα του πιο ευνοημένου έθνους (MFN) ή την εθνική μεταχείριση όπου το κράτος υποδοχής υποχρεούται να μεταχειρίζεται τον ξένο επενδυτή εξίσου με όλους τους υπηκόους του ή να εφαρμόζει την καλύτερη δυνατή μεταχείριση που εφαρμόζεται στους ξένους επενδυτές, που συνήθως δεν είναι τόσο καλό όσο το εθνικό. Μια τέτοια διαφορά είναι ζωτικής σημασίας όταν συζητείται το άνοιγμα μιας αγοράς χωρών. Θα μπορούσε να γίνει κατανοητό ότι η εθνική μεταχείριση αντιπροσωπεύει ένα επίπεδο υψηλότερο από την πιο ευνοημένη εθνική μεταχείριση, δεδομένου ότι το κράτος συμφωνεί να αντιμετωπίζει όλους τους επενδυτές ισότιμα, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό των σύγχρονων BIT είναι η σχεδόν ενοποιημένη αναφορά στον ισχύοντα μηχανισμό επίλυσης διαφορών. Η συντριπτική πλειοψηφία των σημερινών BIT επιλέγουν διαδικασίες διεθνούς διαιτησίας και καθορίζουν άμεσα τους ισχύοντες διαδικαστικούς κανόνες. Με αυτόν τον τρόπο, σε περίπτωση παραβίασης των προτύπων που ενσωματώνονται σε BIT, τα μέρη μπορούν να στραφούν προς την ταχεία επίλυση διαφορών πριν από ένα ουδέτερο φόρουμ.
Ενώ η θεωρία αναγνωρίζει τη δυνατότητα μιας χώρας να αποφασίσει να ανοίξει εντελώς τις πόρτες της σε ξένους επενδυτές (τις λεγόμενες «ανοιχτές πόρτες» οικονομίες)[4], στην πραγματικότητα, είναι πολύ σπάνιο ότι μια χώρα θα επέτρεπε την παρέμβαση ξένου κεφαλαίου σε ορισμένους τομείς. Κάθε κράτος στην πραγματικότητα περιορίζει, εάν δεν κλείνει εντελώς, ορισμένους τομείς σπουδαιότητας για τα συμφέροντά του. Τέτοιοι τομείς συνδέονται συνήθως με την παραγωγή όπλων, ενέργεια, φάρμακα ή τη χημική βιομηχανία. Επιβάλλοντας πρόσθετες απαιτήσεις τις οποίες οι δυνητικοί επενδυτές πρέπει να πληρούν ή να ορίζουν ειδικές άδειες και διαδικασίες αδειοδότησης, Τα κράτη περιορίζουν την ικανότητα των ατόμων που θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε τέτοιες επιχειρήσεις. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος προσδιορισμού τέτοιων τομέων και βιομηχανιών είναι η σύνθεση ενός αρνητικού καταλόγου τομέων που απαιτούν την εκπλήρωση πρόσθετων όρων ή απαγορεύεται πλήρως η είσοδος. Τέτοιοι κατάλογοι παρέχονται συνήθως στην εθνική νομοθεσία.
Ωστόσο, Ακόμη και μια τέτοια συμπεριφορά εξαρτάται από την πραγματική οικονομική υγεία μιας χώρας και ακολουθεί ορισμένα πρότυπα. Και συγκεκριμένα, Οι αναπτυσσόμενες χώρες και οι χώρες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο συνήθως χρειάζονται ξένες επενδύσεις που είναι συνήθως ο κύριος τρόπος αύξησης του ΑΕγχΠ. Το αντίθετο, ανεπτυγμένες χώρες, λόγω της καθιερωμένης θέσης τους στην περιφερειακή και την παγκόσμια αγορά, μπορεί να περιορίσει την πρόσβαση στην αγορά των ξένων επενδυτών και να απαγορεύσει εντελώς ή να περιορίσει τη δυνατότητα εισόδου στην αγορά σε ορισμένους τομείς που θεωρούνται ζωτικής σημασίας.
Ως εκ τούτου, παρόλο που η παροχή υψηλού επιπέδου μεταχείρισης σε ξένους επενδυτές εντός ενός BIT μπορεί να είναι καθησυχαστική, Οι εθνικοί νόμοι έχουν τον τελευταίο λόγο, δεδομένου ότι μπορεί να γίνει αναφορά στην εθνική νομοθεσία. Ακόμη και η παροχή εθνικής μεταχείρισης σε ξένους επενδυτές μπορεί να είναι προβληματική όταν υπάρχει ένας κατάλογος πρόσθετων διοικητικών απαιτήσεων που περιορίζουν την πραγματική πρόσβαση στην αγορά.
Ως εκ τούτου, Οι ξένοι επενδυτές πρέπει να είναι προσεκτικοί - η εθνική νομοθεσία πρέπει πάντα να ζητείται η γνώμη, καθώς περιορίζει αποτελεσματικά τα συμφωνημένα πρότυπα μεταχείρισης. Η παραβίαση των BIT μπορεί να διορθωθεί ακολουθώντας διαδικασία διαιτησίας, αλλά μια τέτοια επιλογή δεν παρέχει πάντοτε την επιστροφή όλων των περιουσιακών στοιχείων που επενδύονται σε συγκεκριμένη περίπτωση.
Καταρίνα Γκράγκα, Νόμος της Aceris
[1] Ρ. Ντόλζερ, ντο. Κραυγή, Αρχές του διεθνούς επενδυτικού δικαίου, 2αρ εκδ, Πανεπιστημιακός Τύπος της Οξφόρδης, σελ.88; Βλέπε επίσης P. Τζούλιαρντ, «Ελευθερία εγκατάστασης, Ελευθερία κινήσεων κεφαλαίων και ελευθερία επενδύσεων », 15 Επανεξέταση ICSID-FILJ 322, 2000, Π. 323.
[2] Ρ. Ντόλζερ, ντο. Κραυγή, Αρχές του διεθνούς επενδυτικού δικαίου, 2ed, Πανεπιστημιακός Τύπος της Οξφόρδης, σελ.88.
[3] Ρ. Ντόλζερ, ντο. Κραυγή, Αρχές του διεθνούς επενδυτικού δικαίου, 2ed, Πανεπιστημιακός Τύπος της Οξφόρδης, σελ.88.
[4] UNCTAD, Εισδοχή και εγκατάσταση, Σειρά για θέματα διεθνών επενδυτικών συμφωνιών, ΟΗΕ Νέα Υόρκη και Γενεύη, 2002, σελ.3.