Ponieważ zasięg ludzkości wykracza poza naszą atmosferę i sięga do kosmosu, złożoność prawa kosmicznego i zarządzania przestrzenią kosmiczną ewoluuje w szybkim tempie. Wraz z rozkwitem komercyjnego przemysłu kosmicznego, oraz rosnąca współpraca międzynarodowa, potencjał sporów w przestrzeni kosmicznej, a tym samym potencjał arbitrażu związanego z przestrzenią kosmiczną, jest wyższy niż kiedykolwiek.
Niniejsza notatka bada obecny krajobraz arbitrażu związanego z przestrzenią kosmiczną i stawia pytania, czy mechanizmy i zasady rozstrzygania sporów dotyczących przestrzeni kosmicznej są naprawdę ostateczną granicą.
Prawo kosmiczne
Działalność związana z przestrzenią kosmiczną jest regulowana różnymi umowami międzynarodowymi i przepisami krajowymi dotyczącymi różnych kwestii, takich jak kwestie ochrony środowiska, wymianę informacji na tematy związane z przestrzenią kosmiczną, wykorzystanie technologii, odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne i rozstrzyganie sporów.[1]
W sferze międzynarodowej, poniższe traktaty regulują kwestie związane z przestrzenią kosmiczną:[2]
- Traktat zakazujący testów broni nuklearnej w atmosferze, w przestrzeni kosmicznej i pod wodą (1963);
- Traktat o zasadach regulujących działalność państw w zakresie badania i użytkowania przestrzeni kosmicznej, w tym Księżyc i inne ciała niebieskie (1967);
- Porozumienie w sprawie ratowania astronautów, Powrót astronautów i powrót obiektów wystrzelonych w przestrzeń kosmiczną (1968);
- Konwencja o odpowiedzialności międzynarodowej za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne (1972);
- Konwencja o rejestracji obiektów wystrzeliwanych w przestrzeń kosmiczną (1976);
- Umowa regulująca działalność państw na Księżycu i innych ciałach niebieskich (1984); i
- Umowa międzyrządowa dotycząca stacji kosmicznej (1998).
jednak, żaden z tych traktatów nie przewiduje rozstrzygania sporów w drodze arbitrażu.[3]
Narodowo, przykłady przepisów krajowych obejmują:[4]
- Brytyjska ustawa o przestrzeni kosmicznej (1986);
- Prawo rosyjskie nr. 5663-I „O działaniach kosmicznych” (1993);
- Ustawa o sprawach kosmicznych Republiki Południowej Afryki (1993);
- Francuska ustawa o operacjach kosmicznych, Nie. 2008-518 (2008);
- Amerykańska ustawa o aeronautyce i przestrzeni kosmicznej, (Pub. L.. Nie. 85-568) (2010).
Również, żadne z tych krajowych przepisów dotyczących przestrzeni kosmicznej nie przewiduje arbitrażu.
Niemniej jednak, podczas gdy powyższe traktaty i przepisy dotyczące przestrzeni kosmicznej nie przewidują rozstrzygania sporów w drodze arbitrażu, wiele sporów kosmicznych wciąż wynika z umów zawierających umowy o arbitraż lub inwestycji objętych dwustronnymi umowami inwestycyjnymi i tym samym podlegających arbitrażowi. w konsekwencji, w odpowiedzi na rosnącą liczbę arbitraży związanych z przestrzenią kosmiczną, opracowano zasady arbitrażu dotyczące konkretnej przestrzeni.
Zasady arbitrażu dotyczące sporów dotyczących przestrzeni kosmicznej
Na 6 grudzień 2011, Stały Sąd Arbitrażowy (PCA) opublikował swoje Opcjonalne zasady arbitrażu w sporach związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej (Zasady dotyczące przestrzeni kosmicznej). Ten zestaw zasad zawiera to samo 43 artykułów jako generał 2012 Zasady arbitrażu PCA, ze zmianami, aby:
- „odzwierciedlają szczególną charakterystykę sporów obejmujących przestrzeń kosmiczną, w tym wykorzystanie przestrzeni kosmicznej przez państwa, organizacje międzynarodowe i podmioty prywatne”;
- „odzwierciedlać element prawa międzynarodowego publicznego, który odnosi się do sporów, w które mogą być zaangażowane państwa, oraz do wykorzystania przestrzeni kosmicznej, oraz praktykę międzynarodową właściwą dla takich sporów”;
- „przewidują utworzenie specjalistycznej listy arbitrów, o której mowa w art 10 oraz wykaz ekspertów naukowo-technicznych, o których mowa w art 29 niniejszych zasad”; i
- „przedstawiać sugestie dotyczące ustalenia procedur mających na celu zapewnienie poufności.”[5]
Zmiany te znajdują odzwierciedlenie w tekście Zasad dotyczących przestrzeni kosmicznej w następujący sposób:
Artykuł 1 Regulaminu dotyczącego przestrzeni kosmicznej określa zakres stosowania przepisów i stanowi, że do ustalenia jurysdykcji nie jest konieczne charakteryzowanie sporu jako dotyczącego przestrzeni kosmicznej, o ile strony zgodziły się na arbitraż zgodnie z Zasadami dotyczącymi przestrzeni kosmicznej:[6]
Określenie sporu jako odnoszącego się do przestrzeni kosmicznej nie jest konieczne w przypadku jurysdykcji, w której strony zgodziły się rozstrzygnąć konkretny spór zgodnie z niniejszymi Zasadami.
Artykuł 10 powiadamia strony, że a lista arbitrów posiadający wiedzę specjalistyczną w sprawach związanych z przestrzenią kosmiczną, jest dostępny do ich użytku:[7]
Przy powoływaniu arbitrów na podstawie niniejszego Regulaminu, strony i organ powołujący mają swobodę wyznaczenia osób niebędących członkami Stałego Trybunału Arbitrażowego w Hadze. W celu udzielenia pomocy stronom Sekretarz Generalny udostępni listę osób uznawanych za posiadające wiedzę specjalistyczną w sprawach będących przedmiotem sporu, dla których opracowano niniejszy Regulamin.
Artykuł 13 Regulaminu Przestrzeni Kosmicznej nie przewiduje możliwości wskazania przez organ powołujący powodów swojej decyzji w sprawie odwołania arbitra, podobnie jak art 13 z 2012 Zasady arbitrażu PCA.[8]
Artykuł 17 zawiera następujące dodatkowe paragrafy dotyczące poufności informacji:[9]
Strona powołująca się na poufność wszelkich informacji, które chce lub ma obowiązek przedstawić w postępowaniu arbitrażowym, w tym biegłemu powołanemu przez sąd arbitrażowy, złoży wniosek o utajnienie informacji w drodze zawiadomienia zawierającego powody, dla których uważa informację za poufną, do sądu arbitrażowego, z kopią dla drugiej strony i Biura Międzynarodowego.
Sąd arbitrażowy ustala, czy informacja ma mieć charakter poufny i czy ma taki charakter, że brak szczególnych środków ochrony w postępowaniu mógłby wyrządzić poważną szkodę stronie lub stronom powołującym się na jej poufność. Jeżeli sąd arbitrażowy tak postanowi, podejmie decyzję i poinformuje na piśmie strony oraz Biuro Międzynarodowe, na jakich warunkach i komu informacje poufne mogą zostać ujawnione w części lub w całości, a także zażąda od każdej osoby, której informacje poufne mają zostać ujawnione, podpisania odpowiedniego oświadczenia o zachowaniu poufności przedsiębiorstwo.
Trybunał arbitrażowy może również, na wniosek strony lub z urzędu, wyznacza doradcę ds. poufności jako biegłego zgodnie z art 29 w celu raportowania do niej na podstawie informacji poufnych w określonych sprawach wskazanych przez zespół orzekający, bez ujawniania informacji poufnych ani stronie, od której informacje poufne nie pochodzą, ani zespołowi orzekającemu.
Artykuł 27 pozwala trybunałowi arbitrażowemu zwrócić się do stron o przedstawienie dokumentu w języku nietechnicznym podsumowującego i wyjaśniającego tło wszelkich naukowych, informacje techniczne lub inne specjalistyczne informacje niezbędne do zrozumienia sporu:[10]
Trybunał arbitrażowy może zwrócić się do stron wspólnie lub osobno o dostarczenie dokumentu w języku nietechnicznym podsumowującego i wyjaśniającego tło wszelkich ustaleń naukowych, informacje techniczne lub inne specjalistyczne informacje, które trybunał arbitrażowy uzna za niezbędne do pełnego zrozumienia kwestii będących przedmiotem sporu.
Artykuł 29 przewiduje, że A lista ekspertów dysponujące naukową lub techniczną wiedzą specjalistyczną w sprawach związanych z przestrzenią kosmiczną zostaną udostępnione stronom, jeżeli trybunał arbitrażowy powoła biegłego, nie ogranicza się do wyboru ekspertów z tej listy.[11]
Sekretarz Generalny przedstawi orientacyjną listę osób uznawanych za posiadające wiedzę specjalistyczną w kwestiach naukowych lub technicznych, w odniesieniu do których można powoływać się na niniejsze Zasady. Powołując jednego lub więcej biegłych zgodnie z ust 1 powyżej, trybunał arbitrażowy nie będzie ograniczony w swoim wyborze do jakiejkolwiek osoby lub osób znajdujących się na orientacyjnej liście ekspertów.
Chociaż pokazuje to, że istnieją pewne niuanse w Zasadach dotyczących przestrzeni kosmicznej, które nie są uwzględnione w ogólnych Zasadach arbitrażu PCA, nie różnią się one istotnie treścią ani funkcją.[12] Dalej, ponad dekadę później, nie wszczęto jeszcze arbitrażu na podstawie Regulaminu PCA dotyczącego przestrzeni kosmicznej.[13] Zamiast, wszystkie współczesne spory dotyczące przestrzeni kosmicznej zostały wniesione albo na do podstawie lub na zasadach ogólnych istniejących instytucji arbitrażowych.
Spory kosmiczne w praktyce
W przyszłości, spory dotyczące przestrzeni kosmicznej mogą obejmować szeroki zakres zagadnień, w tym zarządzanie ruchem kosmicznym, turystyka kosmiczna, wydobywanie i wykorzystanie zasobów, itp. jednak, dotąd, większość sporów dotyczyła satelitów.
Satelity są wykorzystywane w wielu różnych sektorach, takich jak telewizja, telefony, nawigacja, badania, bezpieczeństwo i ochrona, rozwój oraz monitorowanie klimatu i środowiska, i rozliczone 74% całkowitej światowej gospodarki kosmicznej w 2020.[14] Spory dotyczące satelitów mogą dotyczyć takich kwestii, jak umowy dotyczące wystrzeliwania i rozmieszczania satelitów, umów eksploatacyjnych i usługowych lub przydziału widma i zakłóceń częstotliwości.
Dobrze znanym przykładem sporu dotyczącego przestrzeni komercyjnej dotyczącego przydziału widma satelitarnego jest: 2015 walizka, Devas w. Antrix.[15] W tym przypadku, indyjska firma, Deva Multimedia Private Limited (Devas), wraz ze swoimi większościowymi udziałowcami Deutsche Telekom Asia Pte Ltd (DT Azja), Telecom Devas Mauritius Ltd (Devy telekomunikacyjne) i CC/devowie (Mauritius) Sp. z o.o (CC / Devas) wszczęła arbitraż zgodnie z Regulaminem Arbitrażowym Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC) przeciwko innej indyjskiej firmie, Antrix Corporation spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Antrix), która była w całości własnością rządu Indii.[16]
Arbitraż został wszczęty na podstawie pisemnej umowy pomiędzy Antrix i Devas dotyczącej dzierżawy pojemności segmentu kosmicznego na dwóch satelitach, w ramach którego Antrix zgodził się budować, wystrzeliwuje i obsługuje dwa satelity oraz wynajmuje widmo tych satelitów spółce Devas w celu wykorzystania ich do cyfrowego nadawania multimediów w Indiach.[17] W zamian, Devas zgodził się zapłacić Antrix USD 20 milionów początkowych opłat za rezerwację przepustowości za satelitę, wraz z opłatami leasingowymi do kwoty USD 11.25 milionów rocznie przez okres dwunastu lat, z prawem przedłużenia na kolejne dwanaście lat.[18]
Strony wykonywały umowę bez żadnych incydentów przez okres pięciu lat do 2010, kiedy prezes Antrix, który był także sekretarzem indyjskiego Departamentu Przestrzeni Kosmicznej, domagał się unieważnienia umowy, co doprowadziło do decyzji indyjskiego gabinetu ds. bezpieczeństwa, aby właśnie to zrobić.[19] Devas został powiadomiony i następnie wszczął postępowanie arbitrażowe, podnosząc, że Antrix bezprawnie rozwiązał umowę.[20] Antrix uznawała, że zezwolono na rozwiązanie umowy po decyzji Gabinetowej Komisji Bezpieczeństwa.[21] Ostatecznie, trybunał arbitrażowy nakazał Antrix zapłacić Devas USD 562.5 milionów dolarów za szkody spowodowane bezprawnym odrzuceniem umowy przez Antrix.[22]
Ten spór handlowy został rozwiązany bez problemu zgodnie z obowiązującymi przepisami instytucjonalnymi, co rodzi pytanie, czy zasady arbitrażu dotyczące konkretnej przestrzeni są naprawdę konieczne.
Być może jest możliwe, że zasady arbitrażu opracowane specjalnie dla sporów związanych z przestrzenią kosmiczną będą bardziej przydatne w kontekście arbitrażu inwestor-państwo, ponieważ spory dotyczące przestrzeni kosmicznej mogą rodzić ważne pytania dotyczące jurysdykcji, biorąc pod uwagę, że traktaty inwestycyjne zazwyczaj stanowią, że termin „inwestycja” oznacza aktywa zainwestowane na terytorium państwa przyjmującego, jednak żadne państwo nie ma roszczeń terytorialnych do przestrzeni kosmicznej.[23] Niemniej jednak, tendencje w arbitrażu inwestor-państwo pokazały, że działalność eksterytorialna może nadal być uważana za inwestycję na mocy takich traktatów, o ile powiązanie terytorialne działań dotyczy państwa przyjmującego.[24] Sugeruje to zatem, że spory między inwestorami a państwem dotyczące inwestycji związanych z przestrzenią kosmiczną również mogłyby być rozstrzygane w ramach istniejących ram.
Dalej, w wielu przypadkach inwestycji związanych z przestrzenią kosmiczną, może to nawet nie stanowić problemu. Tak było w przypadku Eutelsat w. Meksyk, kiedy francuski operator satelitarny, Eutelsat, wniósł arbitraż ICSID przeciwko Meksykowi w 2021 na podstawie BIT-u Francja-Meksyk, podnosząc, że zarezerwowana pojemność do swobodnego i wyłącznego użytku rządu meksykańskiego narzucona zagranicznym konkurencyjnym satelitom znajdującym się na pozycjach orbitalnych przypisanych Meksykowi była znacznie niższa niż ta nałożona na meksykańską spółkę, SatMex, w którym Eutelsat zakupił 2014.[25] Pomimo sporu dotyczącego wyłącznie traktowania przez państwo widm satelitarnych w przestrzeni kosmicznej, trybunał arbitrażowy nie miał wątpliwości, czy w tej sprawie Eutelstat dokonał inwestycji na terytorium Meksyku w oparciu o udziały Eutelsat w SatMex.[26]
A zatem, wydaje się, że nie stoją żadne istotne bariery na drodze do rozstrzygania sporów kosmicznych przy wykorzystaniu istniejących zasad i instytucji, ponieważ są to przede wszystkim spory umowne lub traktatowe, jak każde inne. Więc, czy społeczność arbitrażowa powinna w dalszym ciągu sięgać gwiazd, tworząc narzędzia i mechanizmy arbitrażowe specyficzne dla przestrzeni kosmicznej, czy też powinien pozostać mocno uziemiony i skorzystać z narzędzi, które już posiada?
[1] Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Przestrzeni Kosmicznej, Prawo kosmiczne, https://www.unoosa.org/oosa/en/ourwork/spacelaw/index.html.
[2] Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Przestrzeni Kosmicznej, Traktaty i zasady prawa kosmicznego, https://www.unoosa.org/oosa/en/ourwork/spacelaw/treaties.html.
[3] ZA. Linia bramkowa, Patrząc wstecz, patrząc w górę: Przegląd tematów arbitrażu kosmicznego, 22 luty 2023, https://arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2023/02/22/looking-back-while-looking-up-a-review-of-space-arbitration-topics/.
[4] Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Przestrzeni Kosmicznej, Krajowe prawo kosmiczne, https://www.unoosa.org/oosa/en/ourwork/spacelaw/nationalspacelaw/index.html.
[5] Stały Trybunał Arbitrażowy Opcjonalne zasady arbitrażu w sporach związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej, Wprowadzenie.
[6] Stały Trybunał Arbitrażowy Opcjonalne zasady arbitrażu w sporach związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej, Artykuł 1(1).
[7] Stały Trybunał Arbitrażowy Opcjonalne zasady arbitrażu w sporach związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej, Artykuł 10(4).
[8] Porównać Stały Trybunał Arbitrażowy Opcjonalne zasady arbitrażu w sporach związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej, Artykuł 13 z Stały Trybunał Arbitrażowy Regulamin Arbitrażu 2012, Artykuł 13(5).
[9] Stały Trybunał Arbitrażowy Opcjonalne zasady arbitrażu w sporach związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej, Artykuł 17(6)-(8).
[10] Stały Trybunał Arbitrażowy Opcjonalne zasady arbitrażu w sporach związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej, Artykuł 27(4).
[11] Stały Trybunał Arbitrażowy Opcjonalne zasady arbitrażu w sporach związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej, Artykuł 29(7).
[12] T.. Sainattiego & jot. Simmonsa, Konwencja nowojorska w kosmosie: Międzynarodowy arbitraż sporów satelitarnych, 17 sierpień 2022, https://dailyjus.com/world/2022/08/the-new-york-convention-in-space_international-arbitration-of-satellite-disputes.
[13] T.. Sainattiego & jot. Simmonsa, Konwencja nowojorska w kosmosie: Międzynarodowy arbitraż sporów satelitarnych, 17 sierpień 2022, https://dailyjus.com/world/2022/08/the-new-york-convention-in-space_international-arbitration-of-satellite-disputes.
[14] L.. Zielinkskiego & jot. Frohloff, Co to jest arbitraż kosmiczny?, https://space-arbitration.com/what-is-space-arbitration/.
[15] Devas Multimedia Private Limited v. Antrix Corporation spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Numer sprawy ICC. 18051/CYK, Nagroda, 14 wrzesień 2015.
[16] Devas Multimedia Private Limited v. Antrix Corporation spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Numer sprawy ICC. 18051/CYK, Nagroda, 14 wrzesień 2015, najlepszy. 1-2.
[17] Devas Multimedia Private Limited v. Antrix Corporation spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Numer sprawy ICC. 18051/CYK, Nagroda, 14 wrzesień 2015, dla. 6.
[18] Devas Multimedia Private Limited v. Antrix Corporation spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Numer sprawy ICC. 18051/CYK, Nagroda, 14 wrzesień 2015, dla. 6.
[19] Devas Multimedia Private Limited v. Antrix Corporation spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Numer sprawy ICC. 18051/CYK, Nagroda, 14 wrzesień 2015, najlepszy. 7-8.
[20] Devas Multimedia Private Limited v. Antrix Corporation spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Numer sprawy ICC. 18051/CYK, Nagroda, 14 wrzesień 2015, dla. 9.
[21] Devas Multimedia Private Limited v. Antrix Corporation spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Numer sprawy ICC. 18051/CYK, Nagroda, 14 wrzesień 2015, dla. 11.
[22] Devas Multimedia Private Limited v. Antrix Corporation spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Numer sprawy ICC. 18051/CYK, Nagroda, 14 wrzesień 2015, dla. 401.
[23] ZA. Linia bramkowa, Patrząc wstecz, patrząc w górę: Przegląd tematów arbitrażu kosmicznego, 22 luty 2023, https://arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2023/02/22/looking-back-while-looking-up-a-review-of-space-arbitration-topics/.
[24] ZA. Linia bramkowa, Patrząc wstecz, patrząc w górę: Przegląd tematów arbitrażu kosmicznego, 22 luty 2023, https://arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2023/02/22/looking-back-while-looking-up-a-review-of-space-arbitration-topics/.
[25] Lear, Spór arbitrażowy na meksykańskim rynku stacjonarnych usług satelitarnych, 2024, https://www.learlab.com/engagement/arbitration-dispute-in-the-mexican-market-for-fixed-satellite-services/.
[26] Eutelsat SA. v. Meksykańskie Stany Zjednoczone, Numer sprawy ICSID. ARB(OF)/17/2, Nagroda, 15 wrzesień 2021, najlepszy. 76-77.