Immunitet suwerenny dzieli się na immunitet jurysdykcyjny i immunitet egzekucyjny.[1]
Warunki, w których immunitety te mają zastosowanie, mają szczególne znaczenie w dziedzinie arbitrażu.
Według francuskiego Sądu Najwyższego, suwerenność i niezależność państw uniemożliwiają jednemu z nich ściganie drugiego.[4] Innymi słowy, sędziowie krajowi muszą powstrzymać się od rozstrzygania wszelkich kwestii leżących w interesie państw obcych.[5]
Zasada ta była przedmiotem projektu kodyfikacyjnego przyjętego w 2006 r 2004 przez Narody Zjednoczone (która jeszcze nie weszła w życie). Zgodnie z art 5 konwencji, „Państwo cieszy się immunitetem, w odniesieniu do siebie i swojej własności podlegających jurysdykcji sądów innego państwa”.
jednak, immunitet jurysdykcyjny nie jest absolutny. Na przykład, jeśli państwo występuje w charakterze powoda, zrzeczenie się immunitetu jurysdykcyjnego jest oczywiste. Odwrotnie, gdy państwo działa jako pozwany, immunitet jurysdykcyjny może być bardziej problematyczny.
Zrzeczenie się immunitetu jurysdykcyjnego
Charakter działań podejmowanych przez państwa
Państwa angażują się w dwa rodzaje działań, mianowicie te z prawy rząd i jus gestionis.
Jeżeli działalność, której dotyczy umowa, ma charakter handlowy, państwo nie może powoływać się na immunitet jurysdykcyjny w celu uniknięcia postępowania arbitrażowego. Odwrotnie, jeżeli dany akt wnosi wkład, ze względu na swój charakter lub cel, do wykonywania suwerenności państwa, państwo może powołać się na immunitet jurysdykcyjny.[6]
Ta zasada jest dobrze ugruntowana w prawie międzynarodowym.
Na przykład, zgodnie z art 10 Konwencji Narodów Zjednoczonych o immunitecie jurysdykcyjnym, „Jeżeli państwo bierze udział w transakcji handlowej z zagraniczną osobą fizyczną lub prawną oraz, na mocy obowiązujących przepisów międzynarodowego prawa prywatnego, różnice związane z transakcją handlową podlegają jurysdykcji sądu innego państwa, państwo nie może powoływać się na immunitet od tej jurysdykcji w postępowaniu wynikającym z tej transakcji handlowej.”[7]
Zasada jest regularnie stosowana. W arbitrażu ICC, na przykład, przeciwnik Société des Grands Travaux de Marseille (Francja) i East Pakistan Industrial Development Corp., jedyny arbiter powołał się na prawo siedziby (Prawo szwajcarskie) oraz międzynarodowe prawo publiczne, aby uznać, że spółka będąca w całości własnością państwa pakistańskiego nie była uprawniona do powoływania się na immunitet jurysdykcyjny, w szczególności dlatego, że sprawa dotyczy działalności handlowej, w którą zaangażowana jest spółka państwowa.[8]
Ustawodawstwo krajowe stosuje również zasadę wyjątku handlowego. Na przykład, w Stanach Zjednoczonych, Sekcja 1605(za)(2) ustawy o zagranicznych suwerennych immunitetach (FSIA) stanowi, że państwo obce nie może powoływać się na immunitet jurysdykcyjny przed sądami amerykańskimi, jeżeli spór dotyczy działalności handlowej prowadzonej przez to państwo obce w Stanach Zjednoczonych lub prowadzonej za granicą, ale ma skutki w Stanach Zjednoczonych.[9]
Podpis klauzuli arbitrażowej
Gdy państwo zgadza się poddać spór arbitrażowi, jego immunitet jurysdykcyjny jest automatycznie uchylany. To dorozumiane zrzeczenie się immunitetu jurysdykcyjnego jest powszechnie uznawane na mocy prawa międzynarodowego i krajowego.
W rzeczy samej, Artykuł 17 Konwencji Narodów Zjednoczonych o immunitecie jurysdykcyjnym stanowi, że:
„Jeżeli państwo zawiera pisemną umowę z zagraniczną osobą fizyczną lub prawną w celu poddania się arbitrażowi różnic dotyczących transakcji handlowej, państwo to nie może powoływać się na immunitet jurysdykcyjny przed sądem innego państwa, który w innym przypadku jest właściwy w postępowaniu, którego dotyczy:
(za) poprawność, interpretacja lub stosowanie umowy o arbitraż;
(b) procedura arbitrażowa; lub
(do) potwierdzenie lub uchylenie nagrody, chyba że umowa arbitrażowa stanowi inaczej.”[10]
Zgodnie z art. II(1) Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, „Każde Umawiające się Państwo uznaje umowę na piśmie, na mocy której strony zobowiązują się do poddania arbitrażowi wszystkich lub wszelkich powstałych różnic, które mogą powstać między nimi w odniesieniu do określonego stosunku prawnego, czy umowne czy nie, dotyczące przedmiotu, który może zostać rozstrzygnięty na drodze arbitrażu”.[11]
Sekcja 1605(za)(1) z USA. FSIA podobnie twierdzi, „Państwo obce nie jest w żadnym wypadku wolne od jurysdykcji sądów Stanów Zjednoczonych lub Stanów Zjednoczonych: (1) w którym obce państwo uchyliło immunitet w sposób wyraźny lub dorozumiany, niezależnie od wycofania zrzeczenia się, które może zostać podjęte przez obce państwo, chyba że zgodnie z warunkami zrzeczenia się”.[12]
Prawo francuskie idzie dalej i przyznaje, że zrzeczenie się immunitetu jurysdykcyjnego obejmuje również postępowanie w sprawie egzekwatur ponieważ postępowanie to wynika bezpośrednio z wyboru poddania się arbitrażowi.
[1] Immunitet jurysdykcyjny państwa (Niemcy przeciwko. Włochy: Grecja interweniuje), Osąd, I.C.J. Raporty 2012, P. 99, P. 147, dla. 113: „Reguły zwyczajowego prawa międzynarodowego regulujące immunitet wykonawczy i regulujące immunitet jurysdykcyjny (rozumiał stricto sensu jako prawo państwa do niepodlegania postępowaniu sądowemu przed sądami innego państwa) są różne, i muszą być stosowane osobno“.
[2] Odpowiedzialność państw za działania niezgodne z prawem międzynarodowym, 2001, Artykuł 5.
[3] Odpowiedzialność państw za działania niezgodne z prawem międzynarodowym, 2001, Artykuł 8.
[4] Cass. cywil., 22 styczeń 1849.
[5] Immunitet jurysdykcyjny państwa (Niemcy przeciwko. Włochy: Grecja interweniuje), Osąd, I.C.J. Raporty 2012, P. 99.
[6] Na przykład, patrz Ch. mieszane, nr 4, apeluje nr 00–45.629 i 00-45.630 ; 1era cywilna 2008, ja, nr 266, odwołanie nr 07-10570
[7] Konwencja Narodów Zjednoczonych o immunitecie jurysdykcyjnym, Artykuł 10.
[8] Zdanie CCI nr 1083 (12 Grudzień. 1972), V Y.B. Komunikacja. Arb. 177, 185 (1980)
[9] Ustawa o zagranicznych suwerennych immunitetach, § 1605 (za)(2) : ” Państwo obce nie jest w żadnym wypadku wolne od jurysdykcji sądów Stanów Zjednoczonych lub Stanów Zjednoczonych (…)w której akcja opiera się na działalności komercyjnej prowadzonej w Stanach Zjednoczonych przez obce państwo; lub na podstawie czynności dokonanej w Stanach Zjednoczonych w związku z działalnością handlową obcego państwa w innym miejscu; lub na podstawie działania poza terytorium Stanów Zjednoczonych w związku z działalnością handlową obcego państwa w innym miejscu, a działanie to wywołuje bezpośredni skutek w Stanach Zjednoczonych ”
[10] Konwencja Narodów Zjednoczonych o immunitecie jurysdykcyjnym, Artykuł 17.
[11] Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, 1958, Artykuł II(1).
[12] Ustawa o zagranicznych suwerennych immunitetach, Sekcja 1605(za)(1).