Τον Φεβρουαριο 26, 2022, Ουκρανία κατέθεσε αγωγή κατά της Ρωσίας ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου να κινήσει διαδικασίες σε σχέση με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που ξεκίνησαν από τη Ρωσική Ομοσπονδία στο ουκρανικό έδαφος τον Φεβρουάριο 24.[1] Η αίτηση βασίζεται στο άρθρο IX του 1948 Σύμβαση Γενοκτονίας,[2] σύμφωνα με την οποία το Διεθνές Δικαστήριο της Δικαιοσύνης (ICJ) είναι υπεύθυνος για την επίλυση διαφορών μεταξύ των Συμβαλλόμενων Μερών»σχετικά με την ερμηνεία, αίτηση ή εκπλήρωση» της Σύμβασης. Με αυτόν τον τρόπο, Η Ουκρανία μπόρεσε να διασφαλίσει ότι το Δικαστήριο θα έκρινε την αξίωση, παρόλο που κανένα από τα μέρη δεν είναι μεταξύ των 73 κράτη που έχουν αποδεχθεί την υποχρεωτική δικαιοδοσία του ICJ. [3] Ωστόσο, ακόμη και σε περίπτωση ευνοϊκής απόφασης, Η πραγματική πρόκληση θα είναι η εκτέλεση οποιωνδήποτε διαταγών που ενδέχεται να εκδώσει το Δικαστήριο.
Στην εφαρμογή του, Η Ουκρανία ισχυρίζεται ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν ξεκίνησε «ειδικές στρατιωτικές επιχειρήσειςβάσει φερόμενων πράξεων γενοκτονίας που συνέβησαν στις περιφέρειες Λουχάνσκ και Ντόνετσκ της Ουκρανίας.[4] Ο προσφεύγων ισχυρίζεται επίσης ότι στην πραγματικότητα η Ρωσική Ομοσπονδία είναι «σχεδιάζουν πράξεις γενοκτονίας στην Ουκρανία".[5]
Σύμφωνα με την Ουκρανία, από την Άνοιξη του 2014, η Ρωσική Ομοσπονδία προμήθευε συστηματικά νόμιμες ένοπλες ομάδες με βαρύ οπλισμό, χρήματα, προσωπικού και εκπαίδευσης. Η Ουκρανία το θεωρεί αυτό ως προσπάθεια της Ρωσίας να επιβάλει την επιρροή και την κυριαρχία της στη χώρα. Δύο από αυτές τις ένοπλες ομάδες (τη Λαϊκή Δημοκρατία του Ντόνετσκ (DPR) και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Λουχάνσκ (LPR)) έχουν πλέον αναγνωριστεί από τη Ρωσία, πριν ξεκινήσουν στρατιωτικές επιχειρήσεις»με ρητό σκοπό την πρόληψη και τιμωρία υποτιθέμενων πράξεων γενοκτονίας".[6]
Στην εφαρμογή του, Η Ουκρανία αναφέρεται επίσης στην ήδη εκκρεμή αγωγή της επί της ουσίας κατά της Ρωσίας σχετικά με το Εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για την Καταστολή της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και της Διεθνούς Σύμβασης για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Φυλετικών Διακρίσεων,[7] κατατέθηκε τον Ιανουάριο 16, 2017 και σιγά σιγά διασχίζει τις διαδικασίες του ICJ, και αναφέρει ότι τα υπομνήματα στην υπόθεση αυτή «τεκμηριώνουν τις παραβιάσεις της Ρωσίας των διεθνών της υποχρεώσεων από 2014 και μετά, με την αποτυχία λήψης μέτρων για την αποτροπή της παροχής όπλων και άλλης υποστήριξης για το DPR και το LPR".[8]
Μαζί με την εφαρμογή, Η Ουκρανία υπέβαλε επίσης α αίτηση για προσωρινά μέτρα, στο οποίο επιδιώκει να «προστατεύει τα δικαιώματά του να μην υπόκειται σε ψευδείς ισχυρισμούς γενοκτονίας και να μην υπόκειται σε στρατιωτικές επιχειρήσεις άλλου κράτους στο έδαφός του".[9] Τα ζητούμενα μέτρα περιλαμβάνουν την εντολή της Ρωσικής Ομοσπονδίας να αναστείλει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και να απόσχει από οποιαδήποτε ενέργεια που μπορεί να επιδεινώσει ή να επεκτείνει τη διαφορά.[10]
Αντιδρώντας στο αίτημα, σύμφωνα με το άρθρο 74(1) του Κανονισμού του Δικαστηρίου, ο Πρόεδρος του ICJ επέστησε την προσοχή της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην ανάγκη να ενεργήσει κατά τρόπο που θα επιτρέψει στις εντολές του Δικαστηρίου να έχουν τα κατάλληλα αποτελέσματα.[11]
Το Δικαστήριο ανακοίνωσε επίσης ότι θα διεξαχθούν δημόσιες ακροάσεις για την υπόθεση όπου η Ουκρανία μπορεί να παρουσιάσει τα προφορικά επιχειρήματά της τη Δευτέρα, Μάρτιος 7, ακολουθούμενη από τα επιχειρήματα της Ρωσίας που παρουσιάστηκαν την επόμενη μέρα. Οι ακροάσεις θα είναι μεταδίδεται στον ιστότοπο του Δικαστηρίου.[12]
Οπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το πραγματικό ζήτημα για την Ουκρανία μετά τη λήψη μιας πιθανώς ευνοϊκής κρίσης, ή εάν το Δικαστήριο προχωρήσει στην έκδοση των προσωρινών μέτρων, θα ήταν η επιβολή οποιασδήποτε απόφασης. Αν και και οι δύο χώρες είναι μέλη των Ηνωμένων Εθνών, το Δικαστήριο δεν έχει τη δυνατότητα να επιβάλει τέτοιες αποφάσεις. Η Ουκρανία θα μπορούσε να ζητήσει από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών να λάβει μέτρα κατά της Ρωσίας, αλλά ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου, η Ρωσική Ομοσπονδία έχει τη δυνατότητα να ασκήσει βέτο σε οποιοδήποτε τέτοιο αίτημα.
Εν τω μεταξύ, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπου η Ουκρανία έχει επίσης κινήσει αξίωση κατά της Ρωσίας, έχει έλαβε επείγοντα προσωρινά μέτρα σε σχέση με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και υπέδειξε στην κυβέρνηση της Ρωσίας να απόσχει από στρατιωτικές επιθέσεις κατά πολιτών και πολιτικών αντικειμένων.[13]
[1] Διεθνές δικαστήριο, Δελτίο Τύπου Αρ. 2022/4.
[2] Σύμβαση για την Πρόληψη και Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, Ψήφισμα GA 260 ΕΝΑ (III) του 9 Δεκέμβριος 1948.
[3] Δηλώσεις που αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου ως υποχρεωτική – https://www.icj-cij.org/en/declarations
[4] Πρακτικά Υποβολής Αίτησης, Π. 1.
[7] Η υπόθεση Εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για την Καταστολή της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και της Διεθνούς Σύμβασης για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Φυλετικών Διακρίσεων (Ukrainev. Ρωσική Ομοσπονδία), Γενικός Κατάλογος Αρ. 166.
[8] Πρακτικά Υποβολής Αίτησης, Π. 4.
[9] Αίτημα για προσωρινά μέτρα, για. 12.
[11] Διεθνές δικαστήριο, Δελτίο Τύπου Αρ. 2022/7.
[12] Διεθνές δικαστήριο, Δελτίο Τύπου Αρ. 2022/6.
[13] Δελτίο Τύπου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ΕΣΔΑ 068 (2022).